v. (-en), proces dat leidt tot formulering van hypothesen.
(e) Op die gebieden van de sociale wetenschappen waar reeds met goed gevolg toetsend onderzoek is verricht, kan men hypothesen logisch af leiden uit een gegeven theorie of denkmodel. Waar dit niet mogelijk is of niet gewenst (b.v. omdat men juist alternatieven wil zoeken voor een gevestigde theorie), gaat men uit van systematische waarnemingen, gevalsbeschrijvingen, classificerende beschrijvingen. Zelfs het verzamelen en ordenen van basisgegevens gebeurt nog vanuit een hypothetisch oordeel over het belang van deze gegevens voor de vraagstelling en over mogelijke verbanden binnen de gegevens. Dergelijke oordelen berusten op voorkennis bij de onderzoeker van het gebied, op verstehen, op evidentiegevoelens, vermoedens uit de litteratuur of uit het dagelijks leven. De verzamelde gegevens worden eerst zorgvuldig exploratief bewerkt: d.i. opnieuw gerangschikt, onderling vergeleken enz. om te kijken tot welke voorlopige uitspraken men kan komen. De resulterende hypothesen dienen niet alleen aan methodologische eisen zoals ondubbelzinnigheid, falsifieerbaarheid e.d. te voldoen, maar ook aan de eis van waarschijnlijkheid en inhoudelijke relevantie voor het onderzoek.
