Ned. gemeente in de prov. Friesland, 86,46 km2 (20,41 km2 water), 4700 inw. 60 % n.h., 20 % geref., 5 % r.k., 15 % overige en g. kerkg.
De gemeente omvat de dorpen: Elahuizen, Hemelum, Kolderwolde, Koudum (hoofdplaats), Molkwerum, Nijega, Oudega en Warns. Hemelumer-Oldeferd, een sterk agrarische gemeente, heeft aan industrie de bouw van pleziervaartuigen. Bezienswaardigheden zijn: kerk te Koudum met waardevol 17e-eeuws meubilair, tufstenen toren uit de 13e eeuw te Warns, monument op het Rode Klif van de Slag bij Warns in 1345, waarbij de Hollandse graaf Willem iv werd verslagen (jaarlijkse herdenking op 26 sept.). De waterrecreatie komt steeds meer tot ontwikkeling.
