Monumenten in Nederland: Zeeland

R. Stenvert en C. Kolman (2003)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Woonhuizen in Hulst

betekenis & definitie

Woonhuizen. De vorm en hoofdopzet van Lange Bellingstraat 2, een fors onderkelderd dwars huis met zijtrapgevels, doet vermoeden dat het hier om een 16de-eeuws woonhuis gaat.

De bepleistering en de ingangsomlijsting dateren uit de eerste helft van de 19de eeuw. Ook de dwarse huizen Gentsestraat 1 en Korte Nieuwstraat 7 hebben waarschijnlijk een oudere kern.

De diepe woonhuizen Lange Nieuwstraat 12, Steenstraat 9 en 11 zijn vermoedelijk 17de-eeuws van oorsprong. De oorspronkelijke topgevels zijn verdwenen.

Het best bewaard gebleven is het in 1640 gebouwde diepe huis Steenstraat 3 met natuurstenen trapgevel voorzien van waterlijsten en toppinakel alsmede een gevelsteen met de afbeelding van een molen. Inwendig bevinden zich moer- en kinderbinten.

Steenstraat 1 heeft eveneens een trapgevel, maar de huidige vorm is sterk door 18de-eeuwse en latere verbouwingen bepaald. Wegens latere verbouwingen is de 17de-eeuwse oorsprong van de diepe huizen Grote Markt 6 (1632), Grote Markt 2 (1643) en Gentsestraat 28 (1647) enkel nog aan de hoofdvorm en de jaartalankers afleesbaar.Door de teruglopende economie werden in de tweede helft van de 17de eeuw en een groot deel van de 18de eeuw weinig nieuwe woonhuizen in Hulst gebouwd.

Verbouwingen van oudere woonhuizen vonden wel plaats, zoals te zien is aan de deur in Lodewijk XVI-vormen (circa 1780) van het huis Steenstraat 7, waarvan de kern vermoedelijk 17de-eeuws of ouder is. Ook de panden Steenstraat 31 en Grote Markt 14 vertonen 18de-eeuwse details bij respectievelijk de vensters en de deuromlijsting. In het interieur van Steenstraat 26 bevinden zich 18de-eeuwse schouwen. Duidelijk 18de eeuws is het brede dwarse huis Steenstraat 30 uit circa 1780 met hardstenen plint en een ingangsomlijsting met guirlandes en een versierde deur in Lodewijk XVI-stijl. De gepleisterde gevel heeft een verandering ondergaan rond 1860, toen in de tuin een gepleisterd neoclassicistisch koetshuis verrees. Het uit circa 1790 stammende woonhuis Gentsestraat 21 heeft een vergelijkbare hardstenen ingangsomlijsting in Lodewijk XVI-stijl. De overgang van de laat-18de-eeuwse vormen naar het vroeg-19de-eeuwse sobere neoclassicisme is zichtbaar bij het forse, maar sobere pand, Gentsestraat 3 en komt goed tot uitdrukking in de uitbreiding van drie traveeën met koetspoort (Gentsestraat 5) uit circa 1860.

Begin 19de eeuw ontstonden enkele huizen met hardstenen ingangsomlijstingen in sobere neoclassicistische vormen waarvan de deklijsten door consoles worden gedragen. Voorbeelden hiervan zijn Steenstraat 22 en 24. De ingangsomlijsting van Steenstraat 20 is zonder consoles uitgevoerd en het uit circa 1850 daterende woonhuis Steenstraat 27 heeft een hardstenen ingangsomlijsting met afgeronde hoeken. Een gepleisterde gevel met hardstenen ingangsomlijsting heeft Houtmarkt 7-9 uit circa 1840. Vergelijkbare voorbeelden van gepleisterde dwarse huizen uit circa 1850 zijn Steenstraat 5 en Korte Nieuwstraat 3-5. Latere voorbeelden van (ongepleisterde) sobere neoclassicistische woonhuizen zijn Grote Bagijnestraat 32 (circa 1860) en Grote Bagijnestraat 37-39 (circa 1880).

Tot de rijkere eclectische herenhuizen behoort Steenstraat 23-25 (circa 1860), een breed gepleisterd dwars huis met doorrit (koetspoort). Op het vergelijkbare eclectische huis Grote Zwanenstraat 79 is het Zeeuwse wapen aangebracht. Ongepleisterd maar ook eclectisch van vorm is Gentsestraat 38 (circa 1890). Het rond 1905 gebouwde eenlaagspand Kruisstraat 1 is een van de weinige voorbeelden in Hulst van neorenaissance. Ook Grote Markt 16 uit 1909 vertoont neorenaissance-details, maar daarnaast vooral het aan de jugendstil verwante kleurige materiaalgebruik. Dat laatste geldt ook voor het in 1910 voor de bierbrouwer Rottier gebouwde herenhuis Steensedijk 9.

Rationalistische details zijn zichtbaar bij de villa Grote Markt 11 (circa 1910). Aardige voorbeelden van expressionisme zijn het dubbele woonhuis Frans van Waesberghestraat 44-46 en de tot het huis Steenstraat 33 behorende achtkantige tuinkoepel (bij Grote Zwanenstraat 28), beide uit circa 1925. Wat meer zakelijk-expressionistische vormen hebben de volkswoningen Van der Maelstedeweg 78-100 (circa 1925) en de rond 1928 gebouwde villa's Hulsterloo (Lyceumstraat 1) en Tivoliweg 44. De gedeeltelijk wit gepleisterde villa Lyceumstraat 2 werd in 1935 in dezelfde stijl ontworpen door F.R.J. Rouleau. En interessant voorbeeld van monumentenzorg is Grote Markt 5-7, waarvan het in opzet 18de-eeuwse rechterpand bij de restauratie rond 1955 een verdieping kreeg en het linkerpand werd voorzien van een historiserende trapgevel.