Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Verdedigingswerken in Zwolle

betekenis & definitie

Verdedigingswerken. Van de middeleeuwse ommuring van Zwolle zijn substantiële delen bewaard gebleven.

Het voornaamste overblijfsel is de Sassenpoort (Sassenstraat 51), vermoedelijk dagtekenend uit 1409. Aan de stadszijde hangen arkeltorentjes op steunberen, en aan de landzijde hoektorens met daartussen een mezekouw met werpgaten.

De torens hebben spitsboogfriezen die rusten op met mens- en diermaskers versierde consoles. De sluitsteen van het kruisribgewelf in de poortdoorgang toont in hoog reliëf de stadspatroon St.

Michaël. De kapconstructies het poortgebouw heeft een schilddak, de hoektorens hebben spitsen zijn grotendeels nog middeleeuws.

Bij een restauratie in 1893-'98 heeft men wel de balklagen vervangen en de kantelen bij de weergang gereconstrueerd. Bovendien maakte het 18de-eeuws klokkentorentje plaats voor het huidige spitse exemplaar.

Het torentje bevat een klok van De Grave en N. Muller uit 1731 en een van N.

Muller uit 1732.Aan de noordzijde van de binnenstad zijn in de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw grote stukken van de laat-15de-eeuwse stadsmuur weer in het zicht gebracht en deels gereconstrueerd. Langs de Buitenkant staat een stuk stadsmuur met fragmenten van de Zwanentoren en de Steenpoort. De laatste werd gebouwd in 1488 en grotendeels gesloopt in 1846. Meer naar het oosten is de stadsmuur aan het oog onttrokken door bebouwing, zoals de 18de-eeuwse huizen Buitenkant 22-30 en 35. Deze huizen hebben een overkragende verdieping, gewijzigde vensters en zijn deels in de 20ste eeuw herbouwd met nieuw metselwerk (nrs. 25-28). Delen van de stadsmuur zijn voorts weer zichtbaar tussen de Vispoortenplas en het Broerenklooster.

In dit stuk staat de Wijndragerstoren, een grote ronde muurtoren waarvan men de weergang met spitsboogfries en het dak heeft gereconstrueerd. In de kelder van het voorm. pakhuis Aan de Stadsmuur 79 zit de onderbouw van een andere muurtoren. Ter hoogte van de Pletterstraat staat een laatste stuk stadsmuur met daarin opgenomen het eenvoudige 17de-eeuwse Pelserpoortje en de laat-15de-eeuwse Pelsertoren. Van deze toren heeft men de bovenbouw met kantelen en wachttorentje vanaf het spitsboogfries compleet gereconstrueerd. Bij de stadsmuurdelen langs de Buitenkant en de Pletterstraat heeft men de weergang op rondboogfries met natuurstenen consoles en houten, met pannen gedekte, overkapping herbouwd.

Het beloop van de stadsgracht en de tussen 1615-'29 aangelegde omwalling met elf bastions zes rond de oude stad en vijf rond het Noordereiland is nog steeds goed herkenbaar. Op het Eekwalbolwerk en het Maagjesbolwerk staan nog de rompen van 19de-eeuwse molens.