Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Eerde in Ommen

betekenis & definitie

Eerde (Kasteellaan 1), gelegen nabij de Regge ten zuidoosten van Ommen, is een statige, dubbel omgrachte havezate die al voor het eerst in 1227 werd genoemd. In 1380 blijkt het een sterk slot te zijn, dat in 1405 werd aangekocht door Herman van Twickelo.

In 1521 werd het kasteel door de Zwollenaren geplunderd. In 1706 verwierven de luitenant-generaal Johan Werner baron van Pallandt en zijn vrouw baronesse Johanna Elisabeth van Baer de havezate.

In 1715 ontstond het huidige tweelaagse huis op rechthoekige grondslag, mogelijk naar ontwerp van Lubbert Hagen. De middenrisaliet, voorzien van kolossale pilasters, gaat aan de bovenzijde over in een open gebogen fronton; in de middenrisaliet zit een pronkingang met zandstenen deuromlijsting die overgaat in de omlijsting van het bovenliggende venster en als geheel wordt bekroond door de wapens van Van Pallandt en Van Baer.Het vroeg-18de-eeuwse interieur is gaaf bewaard gebleven. Ter weerszijden van vestibule en zaal bevinden zich telkens twee kamers met kabinetten. Op de begane grond zijn die voorzien van schouwen en betimmeringen in Lodewijk XIV-stijl.

Hierin zijn diverse schilderstukken opgenomen, onder andere portretten van vroegere bewoners. De zaal bevat dessus-de-portes, waarvan een met een voorstelling van Huis Eerde, wandtapijten met het wapen van Van Pallandt, twee penantspiegels en een portret van de bouwheer. De linker voorkamer bevat een gaaf bewaard pronkbuffet uit de bouwtijd. Zeer bijzonder is in de rechter voorkamer de textiele wandbespanning in Lodewijk XIV-stijl (eerste helft 18de eeuw), die een sitsachtige indruk maakt. In de vestibule bevindt zich een vrijdragende trap met twee bochten en een middenbordes. De kamer links van de zaal heeft een stucplafond met een voorstelling van een adelaar omringd door bliksemschichten.

Het huis heeft kelders met kruisgewelven en gordelbogen; de keuken heeft een enkelvoudige balklaag met troggewelven. Op het voorplein staan aan beide zijden fraaie bouwhuizen, waarvan er één in 1850 is herbouwd. De brug naar het omgrachte deel stamt uit 1854. De tuinen, die achter de bouwhuizen binnen de buitengracht zijn gelegen, worden aan de noordzijde afgesloten door een muur met op de beide uiterste hoeken een achtkant theepaviljoen. In de tuin bevindt zich ook een 19de-eeuwse oranjerie. In 1922 liet P.D. baron Van Pallandt een verdiepte bloementuin aanleggen naar plannen van L.A.

Springer. De oprijlaan, die deel uitmaakt van de geometrische aanleg in de directe omgeving van het huis, wordt bij het begin, aan de Hammerweg, geflankeerd door natuurstenen voetstukken. In 1924 werd Eerde door Van Pallandt geschonken aan de Theosofische Beweging ‘De Ster van het Oosten’. In 1931 kwam het aan hem terug en sinds 1934 is het in gebruik bij de Stichting voor Quakerscholen, die er een internationale school in heeft gevestigd. In 1974 heeft het huis een restauratie ondergaan. Verscholen in de bossen aan de noordzijde bevindt zich een midden-19de-eeuwse grafkelder (Eerderveldweg ong.) van de familie Van Pallandt van Eerde.

Deze heeft een neoclassicistische ingang en ijzeren deuren. Aan de Hammerweg 69-71 staat een dubbele neoclassicistische dienstwoning uit omstreeks 1970. De tuinmanswoning Kruupweg 3 stamt uit omstreeks 1890. Van de boerderijen op het landgoed is de belangrijkste de mogelijk nog 18de-eeuwse hallenhuisboerderij met middenlangsdeel en onderschoer Baron van Pallandtlaan 1. Ten westen van het huis staat de Villa Eerderes (Baron van Pallandtlaan 3). Het is een langgerekt bakstenen gebouw uit 1929.

Baron P.D. van Palland gaf, na terugkeer uit de Verenigde Staten, de architect H. Sangster de opdracht om een villa te bouwen in de geest van het werk van Frank Lloyd Wright. Het tuinontwerp is van de hand van L.A. Springer.