Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De toren in Bergen op Zoom

betekenis & definitie

De toren is ondanks alle ambitieuze bouwplannen nooit vervangen. Hij dateert uit het derde kwart van de 14de eeuw en vormt het oudste gedeelte van de kerk.

De bakstenen kern heeft een bekleding van Gobertangesteen en wordt versterkt door overhoekse steunberen. De spitsboogvensters van de bovenste stenen geleding zijn voorzien van galmborden. In eerste opzet stond de toren vrij voor de kerk, maar in de 15de eeuw is hij ingebouwd tussen de doorgetrokken zijbeuken van het schip. De daknok van het 15de-eeuwse middenschip reikte tot het bovenste muurwerk van de toren. Aan de zuidoostzijde bevindt zich een later aangebrachte, veelhoekige traptoren met koepelvormige afdekking. Het gewelf in het torenportaal is in 1472 geslagen en heeft een beschildering met bladmotieven. De ingangspartij aan de zijde van de Grote Markt is omstreeks 1475 gemaakt.

De achtkantige houten lantaarn (‘De Peperbus’) dateert uit 1750-'52. Hij is met lood bekleed en wordt bekroond door een koepeldak met opengewerkte kleine lantaarn. In de toren hangen twee klokken van Ciprianus Crans, gegoten in 1753. De toren liep in 1944 oorlogsschade op en werd in 1949-'52 hersteld onder leiding van J.A. van der Steur. De houten bovenbouw is toen anderhalve meter opgevijzeld en kreeg een betonnen onderbouw. Op de trans is een natuurstenen balustrade aangebracht. In de lantaarn hangt de ‘Julianabeiaard’ met 48 klokken, in 1951-'55 gegoten door gieterij Eijsbouts te Asten en als enige beiaard in Nederland gestemd met de zogenaamde Pythagoreïsche stemming.

De toegangen naar de kerk aan de Grote Markt en de Zuivelstraat worden afgesloten door 18de-eeuwse smeedijzeren hekken, aan de Markt tussen hardstenen kolommen bekroond met gebeeldhouwde vazen. Aan de Kerkstraat staat een gerestaureerd ijzeren hek dat vóór 1987 het plein voor de kerk van de H. Maagd afsloot. Het werd in 1860 gemaakt door de firma Asselbergs naar ontwerp van E.A.J. Cels.