Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De toren in Breda

betekenis & definitie

De toren is een van de mooiste voorbeelden van Brabantse gotiek en is met zijn 97 meter de hoogste van Noord-Brabant.

Getuige een gevonden tijdvers is de oude kerktoren in 1457 ingestort. In 1468 werd de eerste steen gelegd voor een nieuwe toren, wellicht opgetrokken naar ontwerp van Cornelis Joos, die in elk geval omstreeks 1500 wordt genoemd als bouwmeester. Boven drie zich naar boven verjongende geledingen verheft zich een achtkantige vierde geleding. De overhoekse steunberen lopen door tot boven de derde geleding en zijn door luchtbogen met het achtkant verbonden. De toren is rijk versierd met nissen onder veellobbige spitsbogen, traceringen, balustrades, pinakels en kruisbloemen. De oude houten, bolvormige torenbekroning uit 1509 (vergelijkbaar met die van de toren van Hoogstraten in de Antwerpse Kempen) brandde in 1694 af.

De huidige bekroning met een eenvoudige bolvorm en een open koepellantaarn werd in 1702 voltooid. Het ontwerp wordt wel toegeschreven aan Jacob Roman, maar ook - en met meer recht aan Pieter Graafschap, die later de bekroning van de Koorkerk te Middelburg ontwierp. Het carillon in de toren dateert uit 1723-'24.

De toren is in de afgelopen twee eeuwen diverse keren gerestaureerd: in 1843-'48, in 1870-'80, in de periode 1904-'68 en ten slotte bij de meest recente werken vanaf 1995. De balustrades van het achtkant en de geleding daaronder, die men na de brand in 1694 moest vervangen, zijn respectievelijk in de 19de eeuw en in 1959 vernieuwd in de oorspronkelijke, rijke vorm. In 1949 heeft men wegens overbelasting van de torenonderbouw een zware betonconstructie aangebracht binnen de torenvoet.