Aan de Nieuwestad staan verschillende vroeg-19de-eeuwse gevels in empirevormen. De drielaags gevel van Nieuwestad 119, met zorgvuldig gedetailleerde kroonlijst, is tot stand gekomen bij een verbouwing in 1802-'05 naar plannen van G. van der Wielen voor koffiehandelaar J. van der Veen.
De onderpui is later gewijzigd. Van de uit ongeveer dezelfde tijd daterende gevel van Nieuwestad 51 is vooral het rijk versierde bovenlicht van de ingang interessant.
De meest oorspronkelijk bewaard gebleven gevel heeft het zeer grote drielaags herenhuis Nieuwestad 49, dat in 1806 verrees naar ontwerp van de Amsterdamse architect J. Maaskamp.
Bouwheer P. Cats liet dit ontwerp uit voeren door G. van der Wielen.
Het souterrain heeft een natuursteenbekleding. De rijk omlijste ingang met ionische pilasters wordt bereikt via een dubbele bordestrap met gietijzeren hek.
Van het in 1809 voltooide interieur zijn voornamelijk op de verdieping nog onderdelen behouden gebleven. Naar een ontwerp in sobere empire-vormen van G. van der Wielen liet rechter J.
Bieruma Oosting in 1815 het grote drielaags herenhuis Weerd 18 bouwen. Dit heeft een met natuursteen bekleed souterrain, een ingangspartij met een dubbele bordestrap, een rijk gesneden ingangsomlijsting en daarboven een erker.De strakke, maar zorgvuldig gedetailleerde neoclassicistische lijstgevel van Voorstreek 3 is rond 1830 opgetrokken voor een diep pand met een ingrijpend verbouwde, maar mogelijk in oorsprong vroeg-17de-eeuwse of oudere kern. In de tuin staat een tuinhuis uit circa 1830, dat belangrijke interieuronderdelen uit die tijd bevat. Het brede pand Nieuwestad 108 ook wel Auck Petershuis genoemd is ontstaan door samenvoeging van twee oudere huizen, nog herkenbaar aan de knik in de sobere lijstgevel die R. Heringa Cats in 1849 nieuw liet optrekken. Het later verder verbouwde pand is in 1946 in gebruik genomen door het Oude Burger Weeshuis. De binnenstadstuin wordt aan het Ruiterskwartier afgesloten door een 19de-eeuws gietijzeren hek en het voorm. koetshuis (Ruiterskwartier 121). In de tweede helft van de 19de eeuw kregen veel huizen geprefabriceerde eclectische decoraties bij de ingang- en vensteromlijstingen en de kroonlijst.
Voorbeelden van dergelijke gevels in eclectische vormen vaak behouden boven een later ingrijpend gewijzigde onderpui zijn: Nieuwestad 137 (circa 1865), Nieuwestad 134-136 (circa 1870), Eewal 56 (1862-'63) naar ontwerp van Th.A. Romein, Wirdumerdijk 23 (circa 1885), Voorstreek 19 (circa 1880), Harlingerstraatweg 11 (circa 1880) en het later tot winkel verbouwde pand Over de Kelders 6 (1884), naar ontwerp van H.H. Kramer voor F.H. van der Meulen met uitbundige eclectische vormen. In de tuin van dit laatste pand staat een met zink beklede fontein met engeltjes en centrale vrouwenfiguur (1885). Door J.D. Bruns ontworpen eclectische gevels hebben: Voorstreek 23 (1868), met zeer weelderige vensterbekroningen, Naauw 16 (1873) en waarschijnlijk ook Eewal 90 (1882).
Bruns maakte ook het eclectische ontwerp voor het Burmaniahuis (Nieuwestad 9), gebouwd in 1874 voor B. Hopperus Buma ter vervanging van het grote laatmiddeleeuwse huis van het geslacht Burmania. Het gietijzeren balkon en de met glas uitgevoerde luifel zijn in 1889 aangebracht. Van 1912 tot 1987 diende het pand als kantoor van de Algemene Friesche Levensverzekering Maatschappij (nu Aegon). Sinds kort fungeert het als entreegebouw van het nieuwe stadskantoor (1992-'94) naar ontwerp van J. Dekkers (EGM architecten). De interieurafwerking uit 1874 is behouden in de vestibule, de hal op de verdieping en enkele kamers.
Ook in de directe ring rond de binnenstad zijn veel herenhuizen en villa's in eclectische vormen gebouwd. De herenhuizen Zuidergrachtswal 2-5 uit 1877, gebouwd naar ontwerp van J.I. Douma, hebben een neoclassicistische hoofdvorm met eclectische decoraties. Een vergelijkbaar ensemble vormen de in de jaren zeventig van de 19de eeuw langs de zuidzijde van de toen pas aangelegde Willemskade gebouwde blokvormige herenhuizen. De vrijwel aaneengesloten bebouwing is eveneens opgezet met neoclassicistische hoofdvorm en stucdecoraties in eclectische vormen. De meeste van deze huizen zijn nu in gebruik als kantoor.
Het hoekpand Baljeestraat 1 kwam mogelijk rond 1870 tot stand, met de in die periode gebruikelijke afgeronde straathoek. Kort daarna gebouwd zijn: Willemskade 7, 13-19 en 23-25. Nog iets jonger zijn de herenhuizen Willemskade 11 en Willemskade 21. Aan de Willemskade zijn sommige herenhuizen geheel gepleisterd, zoals Willemskade 3 met stucdecoraties in de vorm van leeuwenkoppen en Willemskade 5 met stucomlijstingen voorzien van kopjes en guirlandes. Geheel gepleisterd zijn ook de in 1874 naar ontwerp van H.R. Stoett voor jhr.
J.M. Wobma Speelman gebouwde blokvormige eclectische villa Willemskade 27 en de naastgelegen villa Sophialaan 1 uit circa 1876, gebouwd naar ontwerp van J. van Reenen voor houthandelaar J.P. Romein. Opvallend bij de laatstgenoemde is de grote driezijdig gesloten uitbouw of erker, die op de verdieping is uitgevoerd als loggia met gietijzeren balkonhek en zuiltjes. Aan de noordzijde van de gracht staan het gepleisterde herenhuis Willemskade 2 (circa 1875), nu onderdeel van het complex van de Friesland Bank, het gepleisterde pand Willemskade 28 (circa 1885) en het ongepleisterde pand Willemskade 12a (circa 1890), alle uitgevoerd met pilasters. Ook de gepleisterde villa Oostergrachtswal 129 is voorzien van pilasters.
Het pand is gebouwd in 1871 naar ontwerp van H.R. Stoett in opdracht van weduwe Sloterdyck-Andreae voor haar zoon, de kantonrechter J.L. Sloterdyck. Een rijk eclectisch voorbeeld is het grote huis Oostergrachtswal 93 uit 1883-'84, opgetrokken naar ontwerp van H.H. Kramer voor koffie- en theehandelaar R.H. Dijkstra.
Aan de rechter zijde heeft de gevel een zwaar accent gekregen met een grote erker en een afgeknotte spits. Ondanks het huidige gebruik als winkel is het interieur nog grotendeels intact.
Rijk uitgevoerd in neorenaissance-stijl is de grote villa Verlengde Schrans 87 uit 1888-'89 naar ontwerp van H.H. Kramer voor D. Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen. De villa, die ook bekend stond als de Bornia State, is sinds 1993 hotel-restaurant Van der Berg State. Inwendig zijn diverse onderdelen uit de bouwtijd behouden gebleven, onder andere de salon. Eenvoudiger neorenaissancegevels hebben onder meer de huizen Tweebaksmarkt 30 (1886), Noordersingel 66-74 en 76-86 (respectievelijk circa 1880 en 1890) en Harlingersingel 13-23 (1898).
Eenlaagswoningen in neorenaissance-vormen zijn bijvoorbeeld Achter de Hoven 176-182 (circa 1895), Emmakade 173 (1898) en als laat voorbeeld Willem Lodewijkstraat 13-23 (1902-'03), gebouwd in opdracht van bouwspeculant J. Bos.
