Ierse vrijheidsstrijder en politicus; premier (1932-48; 1951-54; 1957-59) en president (1959-73).
Eamon de Valéra werd in New York geboren als zoon van een Spaanse emigrant en een Ierse. Hij studeerde in Ierland wiskunde en werd hoogleraar op een seminarie. De Valéra was een groot voorstander van het Gaelic als eigen Ierse taal in plaats van het Engels, de taal van de overheersers. In 1904 sloot hij zich aan bij de nationalistische beweging die Ierland los wilde maken van het Britse gezag. De Valéra was in 1916 betrokken bij de Paasopstand, waardoor hij in de gevangenis belandde. Hij werd ter dood veroordeeld, maar vanwege zijn Amerikaanse afkomst werd zijn straf omgezet in gevangenisstraf. Na een jaar werd hij vervroegd vrijgelaten. Van 1917-26 had de Valéra de leiding over Sinn Fein, de Ierse onafhankelijkheidsbeweging. In mei 1918 werd hij beschuldigd van contacten met de Duitsers en opnieuw geïnterneerd. In februari 1919 wist hij te ontsnappen en vertrok naar de Verenigde Staten waar hij één miljoen pond voor de Irish Republican Army inzamelde; in die tijd een formidabel bedrag. In 1919 stelde de Sinn Fein een eigen parlement samen (Dáil Éireann) en verklaarde Ierland onafhankelijk; de Valéra werd tot voorzitter gekozen. In 1920 keerde hij naar Ierland terug.
Toen in 1921 de Ierse Vrijstaat werd geproclameerd, ontstond er een splitsing in Sinn Fein. De Valéra stond aan het hoofd van de minderheid die de positie van dominion voor de Ierse Vrijstaat niet ver genoeg vond gaan en tegen de verdeling van Ierland in twee staten (Ierland en Ulster) was. Dit leidde tot een burgeroorlog (1922-23) met de gematigde meerderheid (Fine Gael), die een nieuwe regering had samengesteld. Van 1923-24 zat hij opnieuw gevangen. In 1926 brak de Valéra definitief met Sinn Fein en richtte een eigen partij op, de Fianna Fáil.
De Valéra won de verkiezingen van 1932 en werd premier van Ierland. In 1937 werd in Ierland een nieuwe grondwet aangenomen, waarin de banden met Engeland werden doorgesneden. Ierland ging een eigen weg onder de naam Eire. In de jaren dertig was de Valéra twee keer voorzitter van de Algemene Vergadering van de Volkenbond. De Valéra slaagde erin Ierland buiten de Tweede Wereldoorlog te houden. In 1948 verloor hij de verkiezingen, maar van 1951-54 en van 1957-59 was hij opnieuw premier. In 1959 werd hij tot president gekozen en in 1966 in die functie herkozen.
