Heutsz, Johannes Benedictus van, Nederlands officier en koloniaal bewindsman, *3.2.1851 Coevorden, +10.7.1924 Montreux. Van Heutsz onderscheidde zich in de beginfase (1874-1875) van de → Atjehoorlog (1873-1914); van 1898-1904 was hij gouverneur van Atjeh.
Met C. → Snouck Hurgronje als adviseur brak hij grotendeels de tegenstand van de Atjehers (→ korte verklaring). Van Heutsz was van 1904-1909 → gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Van hem werd verwacht dat hij het Nederlandse gezag in Indië zou consolideren (de pacificatie), zodat het stichten van ondernemingen mogelijk zou worden. Zijn militaire methodes lokten heftige kritiek uit, vooral de bloedige expeditie onder leiding van G.C.E. van → Daalen in de Gajo- en Alaslanden. Als gouverneur-generaal hervormde hij het Nederlands-Indische bestuur en breidde dit verder over de buitengewesten uit; hij schoot echter in zijn economische politiek ernstig tekort. Na de Eerste Wereldoorlog ontstond een legendevorming rond Van Heutsz; hij werd onder anderen door Hendrik → Colijn (zijn oud-adjudant) gezien als de ware kampioen van het Nederlandse gezag tegen de opkomende nationale Indonesische beweging.
