Hiertoe behooren de voorwerpen, waarmede het kind aan zijn lust tot bezig zijn kan voldoen en welke daarvoor door hem zelf of door volwassenen zijn vervaardigd. De opvoedkundige waarde ligt niet in de kunstigheid, waarmede het s. gemaakt is, maar uitsluitend in de mate, waarin het zich aanpast aan de kinderpsyche en waarin het gelegenheid biedt de fantasie te ontplooien.
Tot de kenmerken van goed s. moeten verder gerekend worden: eenvoudige vormen, duurzaam, gemakkelijk te reinigen materiaal, dat een minimum kans op ongelukken geeft.Meestal zal het kind s. uit zijn naaste omgeving kiezen en daarom ondergaat het, ofschoon het stabiele elementen heeft, den invloed van den tijd (ridderfiguren in M.E., tinnen soldaatjes in 18e e., auto’s en vliegtuigen in 20e e.). De jongen zal een uitgesproken voorkeur hebben voor die voorwerpen, welke met mannelijke bezigheden samenhangen (trein, wapens, enz.), het meisje voor die, welke in de vrouwelijke sfeer thuisbehooren (poppen, keukengereedschap, enz.).
Vondsten in graven uit praehistorischen tijd hebben leemen menschen- en dierenfiguurtjes aan het licht gebracht, die waarschijnlijk als s. gediend hebben. In Egypt. graven werd beweeglijk houten s. gevonden. Het. s. der Gr. en Rom. kinderen wordt in de Klass. literatuur herhaaldelijk vermeld; het was gemaakt van klei, ivoor of brons. De kinderen in de M.E. speelden o.a. met ridderfiguren uit klei of hout. In de 17e en 18e e. is het de bloeitijd van het kunstige en gekunstelde speelgoed. In de 19e eeuw ontstaat het mechanisch s., dat in toenemende mate geperfectionneerd werd, meestal tot schade van de opvoedkundige waarde.
Zie nog → Pop. Terlingen-Lucker.
Lit.: O. Seyffert en W. Trier, Spielzeug (1923) ; Gröber, Kinderspielzeug aus alter Zeit (1928).