1° Israëlietisehe feestdag van elke week, waarop alle arbeid verboden is. Het eigenlijk ontstaan wordt in den Bijbel niet aangegeven.
Waarschijnlijk gaat de viering terug naar den tijd, dat de Joden als nomaden leefden en zich naar den stand van de maan oriënteerden. Het getal zeven is bovendien een heilig getal.Het verbod te arbeiden was zeer streng (Ex.20.10 ; 23.12). De practijk was echter in den loop der tijden verschillend. Christus noemde zich ook Heer van den S. (Mt.12.8) en verzette zich tegen sommige overdreven praktijken van de Farizeërs. Ook in den Tempel en in de synagogen werd de S. op bijzondere wijze gevierd. Tot heden toe is de S. de wekelijksche feesten rustdag van de Israëlieten, ook van sommige Christelijke sekten (→ Sabbatisten). C. Smits.
2° In de Babylonische cultuurwereld is de sabbat, d.w.z. de regelmatig door alle maandon jaar-indeeling om de zeven dagen terugkeerendc religieuze rustdag, onbekend. In zeer oude tijden (reeds vóór 2000) werd de maand (30 dagen) verdeeld in zes perioden van vijf dagen. Daarnaast werden in den Soemerischen tijd en in de Hammoerabiperiode de le, 7e, 15e en 28e dag van iedere maand gevierd met bepaalde offers; de 15e dag droeg den naam sjabattoe. Later, in den Assyrischen tijd, vindt men den 14en dag gevierd i.p.v. den 15en, terwijl de 21e dag is toegevoegd, evenals de 19e dag van de volgende maand (dus de 49e dag, d.i. het zevenvoud van zeven). De gelijkenis van deze reeks met de Israëlietische weekindeeling is slechts schijnbaar. De afstand tusschen de vier dagen is niet steeds precies zeven; de reeks begint iedere maand opnieuw; alleen de 15e dag draagt den naam sjabattoe; de vierdagen zijn aan de maanphasen gebonden (nieuwe maan, enz.) en dus bedoeld als maanfeesten; zij worden beschouwd als ongeluksdagen, waarop bepaalde handelingen achterwege blijven, maar zijn geen absolute rustdagen, missen dus de meest karakteristieke eigenschap van den Israëlietischen sabbatdag.
Vgl. ook → Sabbatum. Alfrink.
