(Lat. progressio) = voortschrijding.
1° Voor p. ir. de muziek, zie → Sequens.
2° In de ziekteleer is p. de uitdrukking voor het voortschrijden van het ziekteproces en van de ziekteverschijnselen.
3° Leer van de financiën,
a) Inleiding.
Gelijkmatigheid van druk van belastingen kan niet worden verkregen, indien een gelijk percentage van alle inkomens zou worden geheven. In het algemeen kan men immers zeggen, dat elke toeneming van het inkomen voor den bezitter minder beteekenis heeft. Boven het minimum bedrag, noodig voor noodzakelijk levensonderhoud, daalt de nuttigheidscurve van het inkomen in het algemeen eerst zeer geleidelijk, daarna sneller. Uiteraard is dit bij alle individuen verschillend. Hierop is de leer van de p. gebaseerd. De overheid mag van de hoogere toenemingen een hooger percentage voor belasting afnemen; zij bewerkt zoodoende, dat de belasting gelijkmatig drukt.
De grenzen van de p. zijn zeer moeilijk aanwijsbaar; uiteraard mag nooit 100 % van een toeneming worden belast. Om practische en psychologische redenen ligt het maximum veel lager dan 100 %.
In de leer van de p. worden een drietal theorieën onderscheiden: o.a. de leer van de gelijke genotsoffers, de theorie van het geringste offer (Edgeworth en Marshall) en de theorie, houdende dat een in-gelijke-mate-drukken slechts wordt verkregen, indien de verhouding tusschen het genot, dat men ten gevolge van de belastingheffing moet missen eenerzijds, en het totaal-genot vóór de belastingheffing anderzijds bij iedereen hetzelfde is. Deze derde theorie is thans vrijwel de gangbare.
Lit.: o.a. Cohen Stuart, Bijdr. tot de theorie der progressieve inkomstenbel. (1889); Bordewijk, De theorie der belastingen (1931); Marshall. National taxation after the war (1917) ; Edgeworth. Papers relating to political economy (III 1925) ; van Gijn. De alg. beginselen voor de heffing van belastingen (1929); verder de vsch. handb. over de leer der financiën. M. Smeets
b) Ned. belastingrecht. Progressieve heffingen komen voor in de inkomsten-, gemeentefonds- en verdedigingsbelasting, in de successie- en schenkingsbelasting, alsmede in de personeele belasting en in feite ten deele in de omzetbelasting (tabel A, bevattende de zgn. weeldegoederen). M. Smeets.
c) Belg. belastingrecht. De Belg. rechtstreeksche belastingen, die een progressief karakter hebben, zijn: de bedrijfsbelasting en de aanvullende personeele belasting; ook de tijdelijke nationale crisisbijdrage. De onrechtstreeksche belastingen met progressief karakter zijn: de successierechten; de registratierechten op de oprichtingsakten van vreemde vennootschappen, die in België een zetel of een bijhuis hebben; de registratierechten op de protesten; en zekere zegelrechten, bekend onder den naam van klimmende of gegradueerde rechten. Rondou
