Cook, james - Engelsch ontdekkingsreiziger; * 27 Oct. 1728 in Marton (Yorkshire), † 14 Febr. 1779 op Owhyhee (een der Hawaii-eil.). Een der grootste zeelieden en ontdekkers der geschiedenis. Boerenzoon, was marskramer, daarna werkzaam op de kolenbooten te Whitby en nam in 1755 als vrijwilliger dienst bij de Koninklijke Marine.
In 1759 had hij het bevel over een sloep bij de belegering van Quebec en in 1762 over een oorlogsschip. Hij studeerde nu mathematiek en maakte zich naam door het teekenen van kaarten. In 1767 werd hij uitgekozen om voor wetenschappelijke doeleinden een reis te maken in het Z. deel van den Stillen Oceaan. Doel was vooral het zoeken van het vermeende groote Zuidland. Hij ontdekte opnieuw Nieuw-Zeeland en vond, dat het twee groote eilanden waren; ook onderzocht hij een deel van Nieuw-Holland, door hem Nieuw-Z. Wales genoemd.
Hij vond opnieuw de Torres-straat, waardoor het eiland-karakter van Nieuw-Guinee werd vastgesteld. In 1771 in Engeland terug, voer hij in 1772 opnieuw uit en omzeilde de aarde tusschen 60 en 70° Z., waardoor hij de onmogelijkheid van een zich ver naar het N. uitstrekkend Z. land bewees. Op dezen tocht ontdekte hij Nieuw-Caledonië, eenige der Fidzji-eilanden, Z. Georgië en de Sandwich-eil. In 1775 in het vaderland terug, begon hij in 1776 met de schepen Resolution en Discovery zijn derde wereldreis. Langs kaap de Goede Hoop wilde hij de W. kust van Amerika bereiken en van daar de N.W. doorvaart verkennen. Hij vond de Cook- en Hawaii-eil., onderzocht de W. kust van Canada en Alaska.maar moest van daar terugkeeren naar de Hawaii-eil., waar hij door inboorlingen werd gedood.
C. schreef A Voyage towards the south Pole and round the World (1777); zijn dagboek is in 1893 uitgegeven door Wharton.
Lit.: Hawkesworth, Account of a Voyage round the World in 1769-1771 (1773); King, A Voyage to the Pacific Ocean in 1776-1780 (1784); H. Damm, J. Cook. Die Suche nach dem Südland (1926); M. Thiéry, Captain Cook (1929).
de Visser.