XYZ van Amsterdam

J. Kruizinga, Gerrit Vermeer (2002)

Gepubliceerd op 22-06-2018

Prentbriefkaarten

betekenis & definitie

Prentbriefkaarten van Amsterdam zijn een geliefd verzamelobject geworden, waarvoor soms hoge prijzen betaald worden. De uitvinding van de prentbriefkaart wordt aan twee Duitsers toegeschreven, nl. August Schwarte, steendrukker te Assmanshausen, en August Schwarz, uitgever en boekhandelaar te Oldenburg. Eerstgenoemde beplakte in 1870 correspondentiekaarten met "Ansichten" van mooie plekjes aan de Rijn, terwijl zijn naamgenoot de adreszijde van een 16 juli 1870 gedateerde briefkaart met de afbeelding van een kanonnier bedrukte. Het recht van uitgifte in Nederland was voorbehouden aan de posterijen tot 1 april 1892, toen een nieuwe Postwet in werking trad en het elke particulier vrijstond om kaarten uit te geven.

Het waren waarschijnlijk de Amsterdamse uitgevers N.J. Boon en J.M. Schalekamp, die toen de eerste kaarten in de handel brachten. In de jaren rond 1900 bereikte de kaartenproductie een hoogtepunt, dat tot 1918 heeft geduurd. Het verzamelen van kaarten werd toen een ware rage. In praktisch ieder huisgezin was toen wel een kaartenalbum aanwezig. Naast de genoemde uitgevers waren in die jaren in Amsterdam o.a. ook "Vivat", Herz, Cnobloch en Buurman de Haas productief. Kwalitatief behoorden hun kaarten tot de mooiste in ons land. Na de Eerste Wereldoorlog nam de belangstelling af. Ook na 1945 was de prentbriefkaart nog geruime tijd weinig populair.

Een van de grootste verzamelaars van prentbriefkaarten was L.C. Schade van Westrum, voorheen bestuurslid van het Genootschap Amstelodamum. Hij stelde in 1964 het boek "Groeten uit Amsterdam" samen, met als ondertitel "Prentbriefkaarten uit grootvaders album". Pas omstreeks 1980 ontstond een nieuwe opleving, die nog altijd duurt. Het was opnieuw een Amsterdamse uitgever, die toen een prominente rol speelde, namelijk Art Unlimited, in 1982 opgericht door Jos Smit. Het bedrijf exporteert naar circa dertig landen en bracht inmiddels duizenden kaarten op de markt. Van groot belang was de oprichting op 6 maart 1982 van de Vereniging Documentatie Prentbriefkaarten (VDP) op initiatief van Simon van Blokland. Doelstelling is het verkrijgen, ordenen en publiceren van gegevens betreffende prentbriefkaarten met betrekking tot historie, uitgevers, drukkers en illustrators. Door diverse publicaties heeft de VDP een grote bijdrage geleverd aan de literatuur over prentbriefkaarten.

LIT. De Geschiedenis van de Nederlandse Prentbriefkaart (8 delen), 1987-1993, Uitgeverij VDP; H.J. Haverkate, O.A. 1984, 153; 1988, 191; 1989, 15, 67, 119, 166 en 186; 1990, 76, 136, 191 en 278; Simon van Blokland, Nakaarten I en II, 1996/1997.

< >