(1962) verwijst naar onaangename, nachtmerrieachtige en verwarrende situaties, zoals beschreven in de romans van de Tsjechische auteur Franz Kafka (1883-1924). De schrijver refereert aan een wereld met eigen regels en eigen gedragsvormen, waar je als individu geen enkel vat meer op krijgt, wat je ook doet. Kafka’s surrealistische fictie drukte angst, vervreemding en machteloosheid uit. Zijn verhaal ‘De gedaanteverwisseling’ (uit 1915) begon aldus: “Toen Gregor Samsa op een ochtend uit onrustige dromen ontwaakte, ontdekte hij dat hij in zijn bed was veranderd in een gigantisch insect.” Vgl. Dickensiaans*.
• ‘Der Keller’ is de eindtijd-situatie nà de ramp. Onder de grond hokken in schemerachtige katakomben de overlevenden. Men bouwt van papierafval en konservenblikken kleine huisjes, daarmee weer een eigen bezit verzinnebeeldend. Luigi is hier de man in bonis, tot hij door Asam wordt overtroefd. Ergens in deze kafkaeske wereld (de invloed van deze schrijver is hier wellicht tè tastbaar) is er een luik dat toegang tot de wereld verschaft. (Roeping. Jaargang 38. 1962-1963)
• ‘Ik moest natuurlijk ergens anders zijn, dat spreekt vanzelf,’ zei drs. Cannegieter en vatte de zaal in een vertrouwenwekkend gebaar, ‘en toen begonnen al die scheidsrechters mij in hun eigen taaltje uit te leggen waar ik zijn moest en ik begaf me in het Kafkaeske labyrinth van houten gangetjes en houten deurtjes waarachter gewichtige zaken werden vastgedraaid en weer losgeschroefd en tenslotte leidde een vriendelijke joffer mij naar een houten deurtje waarachter weer een zaaltje lag dat ik op mijn strooptocht over het hoofd had gezien en waar vier mensen om een potkachel zaten die heel erg blij waren dat ik was gekomen, ze hadden er niet op durven hopen of rekenen omdat ze toevallig per ongeluk een verkeerde convocatie hadden rondgestuurd. (Henk Romijn Meijer: Lieve Zuster Ursula. 1969)
• De aarzeling van Biesheuvel om de documenten betreffende Nieuw-Guinea voor bestudering van de geschiedenis van die periode niet vrij te geven scheen op de Kafkaeske gedachte gebaseerd, dat de macht over het controleerbare in geheimhouding zou liggen. (Willem Oltmans: Den vaderland getrouwe. Uit het dagboek van een journalist. 1973)
• Door de koele stijl waarin Combaz deze wonderlijke, gecompliceerde geschiedenis uiteenzet, ontstaat er een grote spanning tussen de beschrijving en wat je daarachter steeds vermoedt. In bepaald opzicht doet 'Heren' kafkaësk aan, omdat door het ontbreken van dieptepsychologie alle gebeurtenissen onontkoombaar en fataal worden. (Trouw, 11/10/1984)
• Het heeft veel weg van een Kafka-esk drama, waarbij de burger ontredderd probeert te ontdekken waarvan hij wordt beschuldigd, terwijl de overheid afhoudt, afschuift en zich verschuilt achter procedures. (De Volkskrant, 06/09/1988)
• Laat ik een paar voorbeelden geven van deze spreekwoordelijke kafkaeske ervaringen. lemand die voor het opzetten van een klein bedrijfje een aanvraag indient bij een departement en dan geconfronteerd wordt met 32 regelingen en departementale richtlijnen, die elkaar ofwel tegenspreken ofwel elkaar in tijdsvolgorde vooronderstellen. Woon- en bouwvergunningen geven ook veel aanleiding tot duldzaamheid en hilariteit. (De Volkskrant, 26/10/1992)
• Een ongelofelijk, kafkaësk schandaal, dat kwam u eind 1988 op het spoor. (Het Belang van Limburg, 20/04/1996)
• Van Maanen schroomt niet om zijn effect te bereiken met hele vreemde en vervreemdende beelden. In Vrouw met Dobermann, een kafkaësk verhaal, laat hij een man de gedaante aannemen van een hond. (De Standaard, 30/05/2003)
• Wel zit VAF Wildcard-winnaar Dorian Jespers in de Quinzaine des Cinéastes, die andere prestigieuze parallelselectie, met zijn kortfilm Loynes: een kafkaësk rechtbankdrama dat ons land overstijgt met zijn setting in het 19de-eeuwse Liverpool. (De Morgen, 13/05/2025)
