Ephrem de Syriër, beroemd christelijk schrijver (ca. 306-373), werd in Nisibis geboren, waarschijnlijk als zoon van christelijke ouders (syrische bronnen noemen hem echter zoon van een heidens priester).
Ephrem werd onderricht door Jacob, bisschop van Nisibis, en werkte vervolgens als diaken en kerkelijk leraar in zijn geboorteplaats. Toen de Perzen in 363 Nisibis veroverden, week Ephrem met vele andere christenen uit en vestigde zich in → Edessa. Hier schreef hij zijn meeste werken. Ephrem heeft zich op verschillend terrein bewogen (exegese, apologetiek, dogmatiek, ascese, liturgie). Hij was een van de belangrijkste figuren van de syrische kerk. Zijn geschriften (sterk bijbels georiënteerd, in een stijl met veel herhalingen en metaforen) stelde hij in het syrisch samen; verschillende werden spoedig in het grieks en het armeens vertaald. Nog altijd bestaat er van zijn werk geen afdoende kritische uitgave.Ephrems bijbelverklaring gaat, zoals in Antiochië gangbaar was, uit van de letterlijke zin. Veel hiervan is verloren gegaan; bewaard zijn o.a. een commentaar op Gn en Ex (tot 32,26) en een commentaar op het → Diatessaron. In zijn dogmatische werken bestrijdt Ephrem Bardesanes, Marcion en Mani. Hij dichtte verder hymnen over het geloof en het paradijs, terwijl ook zijn ascetische geschriften ten dele in verzen zijn (De virginitate en De ecclesia). Een aantal liturgische hymnen zijn gewijd aan het kerst- en paasfeest, andere verheerlijken heiligen en martelaren.
Lit. J. S. Assemani/S. E. Assemani 1-6 (Rome 1732-1746: syrische en griekse tekst), J. J. Overbeck (Oxford 1865: selectie). T. J. Lamy, S. Éphraemi Syri Hymni et Sermones 1-4 (Mechelen 1882-1902). S. G. Mercati 1,1 (Rome 1915: gedeeltelijke griekse tekst). L. Mariès/Ch. Mercier, Patrologia Orientalis 30,1 (Paris 1961: 51 hymnen in armeense overlevering, tekst en fr. vert.). L. Leloir, S. Éphrem, Commentaire de l’Évangile concordant (Dublin 1963). - F. Nau (DTC 5, 188-193). D. Hemmerdinger-Iliadou/J. Kirchmeyer (DSp 4, 800-822). - Bardenhewer 4, 343-375. - Altaner/A. Stuiber 343-345. - E. Beek, Die Theologie des hl. E. in seinen Hymnen über den Glauben (Rome 1949). A. Voöbus, Literary, critical and historical Studies in E. the Syrian (Stockholm 1958). L. Leloir, Doctrines et méthodes de St. Éphrem d’après son commentaire de l’Évangile concordant (Louvain 1963). [Bartelink]
