(Diatesseron, Το δια τεσσαρων ευαγγελιον), een evangeliënharmonie (uitgave van de vier evangelies in één doorlopend verhaal) vervaardigd door Tatianus ca. 170.
Tot in de 5e eeuw werd het Diatessaron in de syrische kerken officieel gebruikt. Dacht men vroeger overwegend aan een syrisch origineel, sedert in 1934 te Dura-Europus een grieks papyrusfragment van het Diatessaron ontdekt is (van vóór 254) denkt men meer aan een oorspronkelijk griekse tekst, die dan door Tatianus zelf vertaald zou zijn. De theorie van Burkitt, die van een latijns origineel uitgaat, heeft nooit aanhang gevonden. De syrische en griekse tekst zijn beide verloren gegaan. De belangrijkste bronnen vormen nu: de commentaar van Ephrem in de 4e eeuw, die ons bekend is in een armeense versie uit de 6e eeuw; twee late mss. van arabische vertalingen; een kort grieks papyrusfragment van 14 regels, in 1934 te Dura-Europus ontdekt; de latijnse codex Fuldensis (uit 541-546), waarvan de tekst echter sterk geassimileerd is met de Vulgata; een middeleeuwse nederlandse evangeliënharmonie uit ca. 1400 (door D. Plooij in 1923 te Luik ontdekt). De laatste jaren heeft G. Quispel de these verdedigd dat het tussen 830 en 840 geschreven oudsaksische epos Heliand op een zeer afwijkende en oude tekst van het Diatessaron teruggaat.Lit. H. Leclercq (DAL 4, 747-770). - Quasten 13 225-228. Th. Zahn, Tatians Diatessaron (Erlangen 1881). J. R. Harris, Fragments of the Commentary of Ephrem Syrus upon the Diatessaron (London 1895). H. J. Vogels, Beiträge zur Geschichte des Diatessaron im Abendland (Ntliche Abh. 8 (Münster 1919). D. Plooij, A primitive Text of the Diatessaron. The Liège Manuscript of a Mediaeval Dutch Translation. A Study with an introductory Note by J. R. Harris (Leiden 1923). Id., A further Study of the Liège Diatessaron (Leiden 1925). F. C. Burkitt, The Dura Fragment of Tatian (JTS 36, 1935, 255-259). D. Plooij/C. A. Phillips/A. J. Bamouw, The Liège Diatessaron. Edited with a textual Apparatus and an English Translation (Amsterdam 1929-1935). C.H. Kraeling, A Greek Fragment of Tatian’s Diatessaron from Dura (London 1935). C. Peters, Das Diatessaron Tatlans. Seine Überlieferung und sein Nachwirken im Morgenund Abendland, sowie der heutige Stand seiner Erforschung (OrChrA 123, Rome 1939). Id., Der Diatessarontext von Mt. 2,9 und die westsächsische Evangelienversion (Bb 23, 1942, 323-332). S. Lyonnet, Les origines de la version arménienne et le Diatessaron (Rome 1950). W. Krogmann, Heliand, Tatian und Thomasevangelium (ZNW 51, 1960, 255-268). G. Quispel, Der Heliand und das Thomasevangelium (VC 16, 1962, 112-151). W. Henss, Das Verhältnis zwischen D., christlicher Gnosis und 'Western Text’ (Beih. ZNW 33, Berlin 1967). [Bartelink]
