Deminutio capitis heet in het romeinse recht de vermindering van de drieledige rechtsbevoegdheid van een vrij man.
De deminutio capitis maxima ontneemt de status libertatis, civitatis en familiae en maakt krijgsgevangen Romeinen buiten romeins gebied, de dediti per patrem patratum en de fures manifesti tot slaaf. De deminutio capitis media of minor ontneemt de status civitatis en familiae aan hem die het burgerschap van een andere stad verkiest (reiectio civitatis), en aan vogelvrij verklaarden (aqua et igni interdictio). De deminutio capitis minima wijzigt alleen de status familiae, als iemand b.v. door adoptie onder het gezag van een ander geplaatst (alieni iuris) of door emancipatio juridisch zelfstandig (sui iuris) wordt.Lit. Leonhard (PRE 3, 1523-1526). P. F. Girard, Manuel élémentaire de droit romain4 (Paris 1906) 190-198. F. Desserteaux, Études sur la formation historique de la capitis deminutio 1-3 (Paris 1909-1928). W. W. Buckland, A Text-Book of Roman Law from Augustus to Justinian3 (Cambridge 1966) 134-141. [A. J. Janssen]
