Cythera (η Κυθηρα, bij Homerus τα Κυθηρα) naam van een grieks eiland en zijn hoofdstad.
Het eiland, waarvan de grootste afmetingen 30 en 18 km bedragen (oppervlakte 262 km2), wordt door een zeestraat van 16 km gescheiden van het zuidoostelijk voorgebergte van de Pelopormesus (kaap Malea, uitloper van de Pamon-bergrug). Het maakt een sombere indruk: de rotsen dalen steil in zee, ook de hoogvlakte heeft weinig vegetatie. De haven van de hoofdstad Cythera, hoog gelegen in het zuiden van het eiland, aan de baai van Kapsali, biedt onvoldoende bescherming; iets gunstiger was reeds in de oudheid Skandeia (Ilias K 268) bij het huidige Paleopolis aan de oostzijde (golf van Avlémona), maar onvoldoende om het eiland tot een belangrijk knooppunt te maken. Toch lag Cythera gunstig als etappe voor de scheepvaart tussen het oostelijk en westelijk bekken der Middellandse Zee (zowel in de phenicische als in de romeinse en zelfs nog in de venetiaanse periode) en eventueel als basis voor zeerovers.Tevens was het een geschikte voorpost voor de bezitter van → Cynuria (1). Het stond dan ook eerst onder gezag van Argos; omstreeks 600 was het in handen van Sparta, dat de bewoners als perioik behandelde. Tijdens de peloponnesische oorlog werd Cythera in 424 ingenomen door de atheense generaal Nicias, die er een basis van maakte voor raids naar Laconië. Een soortgelijke situatie deed zich voor tijdens de Corinthische oorlog (tussen 393 en 386).
Bekend was Cythera om de vangst en verwerking van purperslakken (vandaar de benaming πορφυρουσσα), reeds uitgeoefend door de Pheniciërs (volgens de overlevering vestigde zich hier Cytherus, een zoon van Phoenix); van hen komt ook de cultus van Aphrodite, waarom Cythera in de oudheid beroemd was en die zich van hieruit heeft verspreid. Een oud houten beeld gaf de godin weer in een heel vroege gestalte, namelijk gewapend. De dorische zuilen van haar beroemde heiligdom in de stad Cythera zijn ten dele nog in een kerk bewaard.Momenteel (1967) vinden op Cythera weer engelse opgravingen plaats.
Lit. L. Bürchner/O. Maull (PRE 12, 207-217). - R. Leonhardt, Die Insel Kythera (Petermanns Mitteilungen, Erganzungsheft 128, 1899). - Philippson/Kiisten, Die griechischen Landschaften 3, 511-517. - Opgravingsverslagen in Annual British School Athens. [Te Riele]
