Naam van:
I. Ammon, een egyptische god. De griekse vorm Αμμων duidt meestal op de god van de Siwa-oase in de libysche woestijn, beroemd om zijn orakel en reeds in het egyptisch ’de heer der raadgevingen’ genaamd. Herodotus 2,42 en 4, 181 identificeert hem met → Amon van Thebe en met Zeus. Moderne auteurs menen echter dat de egyptische god hier betrekkelijk laat ingevoerd werd en het syncretisme onderging met een reeds bestaande locale god. Deze zou een watergod kunnen zijn, daar aman een libysch-berbers woord voor ’water’ is (Helck/Otto). Volgens Eissfeldt was het de phenicische Baal Chammän (of Baal Solaris), oppergod van punisch Noord-Afrika, die hem zijn naam schonk. Het plan van de orakeltempel is in elk geval onegyptisch. Een egyptische tempel werd onder de 30e dynastie of vroeger gebouwd. Door bemiddeling van Cyrene werd het orakel vroeg, bv. reeds ten tijde van Croesus (Herodotus 1,46), aan de Grieken bekend. Buiten Siwa verspreidde de cultus van Ammon zich niet alleen in Noord-Afrika maar ook in Griekenland.
Lit. Helck/Otto 40v; 251-253. Bonnet (RAR 23-25).. [Vergüte]
2. Ammon (Αμμων) of Amun (Αμουν), griekse vorm van de naam van de libysche god Amun. Deze werd door de Grieken vereenzelvigd met Zeus en als Zeus-Ammon vereerd. Toen in de 5e eeuw vC de oude orakels van het griekse vasteland aan aanzien begonnen in te boeten, wendde men zich graag tot verafgelegen orakels, o.a. tot dat van Ammon in de oase Siwa, ruim 500 km ten westen van Memphis, dat de Grieken bekend geworden was via de libysche kolonie Cyrene. Welk verband er bestaat tussen het orakel van Siwa en de egyptische god Ammon, is niet duidelijk. Zeus- Ammon werd in Griekenland al vereerd ten tijde van de dichter Pindarus, die een lofzang te zijner eer dichtte; in Athene had hij in de 4e eeuw vC een openbare eredienst. De Grieken beeldden, vooral op munten, Zeus- Ammon af met de traditionele kop van Zeus, die voorzien werd van ramshorens. Het orakel werd o.a. geraadpleegd door Croesus (Herodotus 1,46), de egyptische koning Bocchoris, de Atheners Cimon, Alcibiades en Lysander, en door Hannibal. Het bekendst is het bezoek dat Alexander de Grote aan Siwa bracht, waarbij de jonge vorst als zoon van de godheid werd begroet. De cultus van Ammon en het orakel stonden op hun hoogtepunt ten tijde van Alexander de Grote en de eerste Ptolemaeën. Daarna hoort men er niet veel meer van.
Lit. A. B. Cook, Zeus 1 (Cambridge 1914) 346-350.
[Nuchelmans]
3. Ammon (hebreeuws ammon), naam van een volk dat omstreeks 1200 bij de bovenloop van de Jabbok een zelfstandig koninkrijk had gesticht, waarvan Rabba, op de plaats van het hedendaagse Amman, het centrum was (Ri 11, 12,14,28). Nadat de Efraïmieten zich gevestigd hadden in Gilead ten zuiden van de Jabbok werden de verhoudingen tussen Israël en Ammon vijandelijk. Jefta versloeg Ammon (Ri 10, 6-11, 33), Saul ontzette het door Ammon belegerde Jabes (ISm 11,1-11) en David maakte zichzelf tot koning over Ammon (2Sm 10,1-11 12,26-31). In de profetieën over de volken werd Ammon enige malen het onheil aangezegd (Am 1,13; Jr 49,1-6). In de annalen der assyrische koningen van de 8e en 7e eeuw speelt Ammon weer een rol als zelfstandig rijk. Salmanassar III, Tiglatpileser III, Esarhaddon en Assurbanipal noemen als tegenstander de ammonitische koningen: Ba'sa, zoon van Ruchubi, Sanipu, Pudu-ilu en Amminadbi (ANET 279; 282; 291; 294). Deze Amminadbi wordt ook op twee a.itische zegels vermeld. De Ammonieten worden vermeld onder degenen, die in het leger van Nebukadnezar II optrokken tegen Jojakim (2Kg 24,1-2). Volgens Flav. Jos. (Ant. 10,9) maakte de koning van Babel Ammon onderdanig. Tobia, die in de perzische tijd stadhouder van de provincie Ammon was, wordt vermeld als een tegenstander van Nehemia (Neh 2,19; 6,1-19). Na de val van het perzische rijk stond Ammon onder hellenistisch gezag. Nog in deze tijd maakt 1M 5,1-3 melding van conflicten tussen Ammon en Judas de Makkabeeër. Na 64 vC stond Ammon onder romeinse heerschappij.
Lit. N. Gilleek, Explorations in Eastern Palestine 2 (AASOR 18v; 1939). W. F. Albright, Notes on Ammonite History (Misc. Ubachs, Montserrat 1953, 131-136). G. M. Landes, The Material Civilisation of the Ammonites (BA 24, 1961, 66-86).
[Beek]
