Italiaans astronoom (Ferrara 1454 - Bologna 1504), was van 1483 tot 1504 hoogleraar in astronomie en atrologie te Bologna. Zijn bekendheid in de geschiedenis der astronomie dankt hij vnl. aan het feit, dat Copernicus gedurende zijn verblijf in Italië (1495-1505) een tijdlang bij hem studeerde en hem bij zijn waarnemingen assisteerde (o.m. een bedekking van Aldebaran door de maan op 9 Mrt 1497).
In zijn eigen tijd was Novara vooral bekend om zijn theorie van de verplaatsing van de hemelpolen.Door vergelijking van de door Ptolemaios opgegeven poolshoogten van plaatsen in Spanje en Italië met de in de 15de eeuw daarvoor gevonden waarden (voor Bologna door hem zelf bepaald op 440 40', d.i. 1° 10' meer dan bij Ptolemaios) was hij tot de conclusie gekomen, dat de Noordpool zich in 1070 jaar een graad in de richting van het zenith verplaatst; op grond daarvan voorspelde hij aanzienlijke veranderingen in het klimaat van verschillende landstreken. De theorie is gepubliceerd in een Prognostikon voor 1498; het stuk is herdrukt door Magini (Tabulae... mobilium coelestium, 1585), Gilbert (De Magnete, 1600, p. 213), Snellius (Eratosthenes Batavus, 1617, p. 40) en Riccioli (Almagestum novum, 1651, I 348). Uit metingen van de helling der ecliptica, waarvoor hij in 1491 iets meer dan 230 29' vond, leidde hij af, dat deze grootheid sedert Ptolemaios (die 230 51' 30 opgeeft) was afgenomen (Clavius, Comm. op dc Sphaera van Sacrobosco, 1570, p. 130). In het algemeen geeft N. blijk van een zelfstandig standpunt ten opzichte van de astronomische traditie.
Dr. E. J. DIJKSTERHUIS.
