Gladii jus en poena. Het eerste beteekent het regt, om de doodstraf toe te passen, en het tweede (poena gladii) de doodstraf zelve. Ten tijde der Romeinsche gladiatoren beduidde dit laatste ook wel, dat iemand veroordeeld was, om als zwaardvechter te dienen.
Gladiolus Gladiolus L. is de naam van een plantengeslacht uit de familie der Irideën.
Zij hebben bolvormige knollen, die boven elkander geplaatst en door harde scheeden omgeven zijn. Daarenboven verheffen zich onderscheidene zwaardvormige bladeren. De bloemen zijn aan de eene zijde van den bloemsteel in de oksels van groene schutbladen geplaatst. Het bloemdek is bovenstandig en heeft een diep ingesneden, 6-deeligen, 2-lippigen zoom. Het aantal meeldraden is 3, en de helmknoppen springen naar buiten open. De stamper draagt een 3-deeligen stempel. De vleezige, 3-hokkige zaaddoos bevat eironde, hoekige of gevleugelde zaden. Van de soorten noemen wij: G. communis L., die in vele tuinen gekweekt wordt.
Deze plant heeft sterke vliezen om de knollen, en vrij breede, zwaardvormige bladeren. De slippen van het bloemdek zijn genageld, en de bovenste zijdelingsche hebben eene ruitvormige gedaante. Het geheele bloemdek is purperkleurig, en de nagels zijn rood-bruin. Deze soort groeit in moerassige graslanden op Corsica, in het zuiden van Frankrijk en in Oost-Europa. Zij behoort tot de knolgewassen, welke men om de 3 of 4 jaar verplant.
Op dergelijke gronden in Midden-Europa vindt men G. palustris Gaud., die over het geheel kleiner is van afmetingen. De knollen der verschillende soorten hebben een flaauw-zoeten smaak en een geur, welke naar dien van Iris Florentina zweemt. Een groot aantal soorten, van welke wij G. cardinalis en psittacinus noemen, groeit aan de Kaap de Goede Hoop. Bijgaande figuur a geeft eene voorstelling van G. communis op ⅔ der natuurlijke grootte. In b zien wij op halve natuurlijke grootte eene bloem, ontdaan van het bloemdek, in c eene halve bloem op de helft der natuurlijke grootte, en in d een stamper met den 3-deeligen stempel op de dubbele grootte.
