Geestrijke dranken noemt men zoodanige, die wijngeest of alkohol bevatten. Men bereidt ze doorgaans in fabrieken door suikerhoudende vloeistoffen in eene alkohol-gisting te brengen en het gegiste vocht te klaren of te destilléren. Zulke suikerhoudende vloeistoffen verkrijgt men uit zetmeel, door het te mouten, waarbij eene eigenaardige giststof het zetmeel in suiker omzet, of men gebruikt daartoe suikerhoudende plantensappen. Tot de geestrijke dranken behooren: wijn, uit druivensap of most bereid, — vruchtenwijn, zooals bessen-, appel= en perenwijn, — bier, dat een afkooksel is van mout, — voorts de gedestilleerde wateren, die uit den stroop, hij het raffineren van suiker overblijvend, of uit het meel van aardappels of van graan gewonnen wordt.
Gegiste stroop levert rum, — en eene minder sterke soort de ratailla. De arak wordt vooral verkregen uit rijstmout, — de Hongaarsche sliwowitza uit rijpe pruimen, kirschwasser uit kersenpitten, — de cognac door destillatie van wijn, — de korenbrandewijn uit gemoute rogge, — en de gewone spiritus meerendeels uit aardappels. Door eene geestrijke gisting van paardemelk bereiden de Kirghisen de koemis, — en ezelinnenmelk levert het galactozyma. Het gemeenschappelijk bestanddeel van al die dranken is de alkohol, en van zijn gehalte is de sterkte van den drank afhankelijk. Goede biersoorten bevatten 1½ —6% alkohol, — wijn 8—25%, — en brandewijn 60%. De geestrijke dranken verschillen in kleur, reuk en smaak; een en ander is afkomstig van zelfstandigheden, die van de grondstoffen in de gegiste zijn overgegaan, van bijproducten der gisting of ook van toevoegselen.
Niet-gedestilleerde plantensappen bevatten, behalve ongegiste suiker, de zouten dier sappen en vlugtige oliën. Bij de gisting ontstaan, behalve den gewonen alkohol, nog andere alkoholsoorten, zooals amylalkohol (foesel-olie), propylalkohol enz., en aethersoorten, en van deze laatste is het bouquet (der wijnen) afkomstig. Het bier ontleent zijn bitteren smaak van de hop. Vele brandewijnsoorten, worden terstond met vlugtige oliën vermengd of gedestilleerd met plantendeelen, die zoodanige oliën bevatten. Zulke destillatie van vlugtige oliën met verdunden alkohol en met eene suikeroplossing verschaffen ons de likeuren.
De gevolgen, die wij van het gebruik van geestrijke dranken ondervinden, vloeijen in den regel voort uit den alkohol. Deze veroorzaakt die bedwelming, welke wij onder den naam van dronkenschap kennen, en tevens eene aandoening van de maag en de darmen, welke zich in gebrek aan eetlust, in hoofdpijn enz. openbaart. De bedwelming wordt bevorderd door de vlugtige oliën en aethersoorten, die op de zenuwen werken, — en de aandoening der darmen door de suiker, door het dextrine in bier, en door de zouten in bier en wijn. De werking van het eigenaardig bestanddeel der hop, de liipuline, schijnt niet schadelijk te wezen voor de gezondheid. Door herhaalde bedwelming bij het gebruik dezer dranken, wordt de aandoening van het darmkanaal blijvend, zoodat bij eene gebrekkige voeding en bij eene gestadige prikkeling der zenuwen het ligchaam niet best in staat is om aan ongesteldheden weêrstand te bieden. Wordt een dronkaard ziek, dan verkeert hij in groot gevaar, terwijl voorts de overprikkeIing der zenuwen zich ligtelijk in dronkaardswaanzin (delirium tremens) openbaart.
Eene belangrijke voedingswaarde bezitten de geestrijke dranken niet. De alkohol verlaat gedeeltelijk door de ademhaling en met de urine in onveranderden toestand liet ligchaam, en wordt gedeeltelijk door verbranding in water en koolzuur ontleed, zoodat hij tot plaatsvervanger dient der warmtegevende voedingsmiddelen. De zwaarlijvigheid der drinkers komt niet van den alkohol, maar van de suiker en dextrine, in de geestrijke dranken aanwezig. Het gebruik van kleine hoeveelheden geestrijken drank kan bij vermoeijenis en somtijds ook voor den bejaarde een gunstigen invloed hebben op het ligchaam. Voor ’t overige is het gebruik onnoodig en het misbruik gevaarlijk, daar dit laatste duizende huisgezinnen diep rampzalig maakt.
