is in ons land een gerecht in eerste instantie, waarmee gewone burgers het meest te maken hebben, daar dit gerecht kleine zaken (zowel strafrechtelijk als civiel-rechtelijk) behandelt. Wat grotere zaken komen dadelijk voor de arrondissementsrechtbank.
Ten aanzien van de rechtsspraak door het kantongerecht is Nederland verdeeld in een groot aantal rechtsgebieden of kantons. In ieder kanton is een kantonrechter, behalve in de kantons in de grote steden, waar hun aantal wisselt van twee tot zes, die onderling het werk verdelen.De kantonrechter moet in de praktijk uitspraak doen in soms zeer moeilijke geschillen, die uit het echte, dagelijkse leven voortvloeien.
Een verhuurder van gemeubileerde kamers brengt b.v. een gewezen huurder /oor den kantonrechter, omdat, volgens den verhuurder, zijn oud-huurder het meubilair der gehuurde kamers op abnormale wijze heeft versleten en beschadigd. En daar het meubilair van dergelijke kamers er gewoonlijk uitziet als van het ontstaan af niet nieuw te zijn geweest, zal het voor den kantonrechter, zelfs voorgelicht door al of niet bijziende getuigen, enigszins bezwaarlijk zijn, om precies uit te maken, in hoeverre de verhuurder door gekrenkt rechtvaardigheidsgevoel, dan wel door ongeoorloofde winzucht wordt gedreven. Een reeks van bizondere werkzaamheden is den kantonrechter bij de wet opgedragen, vooral in familie- en voogdijzaken. Dan zijn er de zaken betreffende rechtsvorderingen tot betaling van renten, huren, pachten en interesten, tot vergoeding van schaden, door mensen of dieren toegebracht aan land, houtgewas, boom-, tuin- of veldvruchten enz., de zaken betreffende rechtsvorderingen op grond van arbeidsovereenkomsten, tot ontruiming van huizen, ontbinding van huur e.d.
Voorts velt de kantonrechter vonnis in strafzaken over stroperij en alle overtredingen, waarvan de kennisneming niet aan een anderen rechter is opgedragen.
Juist de buitengewone moeilijkheden, welke het berechten van de „kleine zaken” en het in contact komen met alle mogelijke mensen opleveren, stellen veel bizondere eisen aan de persoonlijkheid van den kantonrechter. Heel vaak moet hij Jobs geduld en Salomo’s wijsheid bezitten.
