[zie vitaal]
1 (natuurfil.) verzamelnaam voor div. theorieën die, tegenover het materialisme en mechanicisme, menen dat het leven niet volledig verklaard kan worden door fysische en chemische processen, maar dat daarnaast en daarboven een bijzonder levensbeginsel aanwezig is dat de levensverschijnselen bestuurt en richt op een doel. Dit levensprincipe draagt verschillende namen: geest of ziel, vis vitalis (z.a.), entelechie (z.a.) en élan vital {zie elan). M.b.v. de natuurwetenschap zijn deze theorieën niet te bewijzen maar ook niet te weerleggen, ze vallen buiten het terrein van de natuurwetenschap. Men kan dus niet zeggen dat zo'n levensbeginsel niet bestaat (tegenover het positivisme, z.a.);
2 (fil.) de levensfilosofie van H. Bergson (Fr. wijsgeer, 1859-1941) en anderen, waarin aan het leven het primaat wordt toegekend boven de materie en het verstand;
3 (letterkunde) stroming in de Ned. letterkunde, vooral onder jongeren, van ca. 1925 tot 1933, die het intens beleefde leven op even intense wijze wilde weergeven, en dit als enig criterium voor een litterair werk beschouwde.
