Gepubliceerd op 16-11-2020

Robientie(n)

betekenis & definitie

komt voor in Zuidoost-Friesland (Stellingwerven), Drenthe, Noord-Overijsel en Ede (Gld). Smit 1996 noemt de naam niet (voor Dwingelo).

Samengestelde namen zijn Tak(ke)rebyntsje (Midsland, Terschelling), Toarn-robyntsje (Akkerwoude, Fr) en Damrobyn (Rolde, Dr) [B&TS 1995; Meertens 1971]. Het element damin de laatste is niet geheel duidelijk; misschien berust dit op een verschrijving, gezien de twentse naam Dann-tukker (dann 'Den'; de vogel zit wel in vliegdennen). Maar damzou ook kunnen, met hetzelfde motief als in Damleeuwerik en Damschieter ←.B&TS vermelden ook nog de naam Robijnfrijter voor Utrecht.

De naam Robijn is als vogelnaam niet overgeleverd in het mnl. Het WNT citeert uit de Veelderhande geneuchlijcke dichten (16e eeuw) een plaats (Al warent Vincken, oft ander Robijnen; blz.18) waar Robijn in elk geval de naam van een Vinkvogel is [Meertens 1971]. Bij de zwitserse humanist Gesner (1555) komt Rubin voor als naam voor de Kneu [Meertens 1971]. Aangezien de Kneu-man een mooie partij rode veren heeft op voorhoofd en borst (wat hem ook de namen gronings Bloudvink ('bloedvink'), E BloodLinnet (in Norfolk), D Bluthanfling, Brandsijs, Rode Kneu, E Red Linnet, portugees Pintarroxo en Vlamsijs bezorgd heeft), moeten de namen Robijn en (D/mhd) Rubin wel met m.e.Lat rubinus (robinus) en Lat ruber 'rood' in verband gebracht worden, op dezelfde manier als het geval is voor de naam van het rode edelgesteente robijn (welk woord wél in het mnl (robijn, rubijn) is overgeleverd). Het zal wel niet meer zijn na te gaan, of, en in hoeverre, de naam van het edelgesteente als voorbeeld heeft gediend als naam voor de vogel. De twentse naam Diamanttukker kan hierbij ook niet helpen.

Merkwaardig is, wat Lockwood 1993 opgeeft voor de herkomst van E Robin 'Roodborst'. Deze naam zou nl. als mansnaam Robin (<Robert) via de Normandiërs uit Frankrijk naar Engeland gebracht zijn, en op z'n vroegst in 1549 als naam voor de vogel in Engeland zijn opgetekend. Lockwood scheidt dit gegeven kennelijk van het in 1425 opgetekende "robynet, redbrest" (p.130), waarin, gezien de komma, robynet en redbrest synoniemen zijn. Later, in c.1450, werd gevonden "Robyn Redbrest", welk attestaat nauwelijks van het vorige verschilt; eigenlijk is het ontbreken van de komma wel het belangrijkste. Vooral hierdoor kon Robyn als een mansnaam worden opgevat en aan de vogelnaam voorafgaand worden toegevoegd. Nu nog is Robin Redbreast een E volksnaam voor de Roodborst.

De naam "robynet" stelde echter een vogelnaam voor, en verwantschap met N/fries Robijn(tje) ligt daarom voor de hand. Dit idee wordt versterkt, doordat "Robyn Redbrest" in c.1450 werd opgetekend in de E landstreek Holland! Zie ook Roodborstlijster.

< >