Volksnaam voor de Winterkoning.
Er zijn vele dialectische varianten. Officieel fries Tomke ← is er één van. Oude vindplaatsen zijn Houttuyn 1763 (p.586): "... en wy noemen het, om dat het zig in de Winter zo dikwils vertoont, Winterkoningje, of ook Duimeling, naar het Hoogduitsch Dumeling" en Junius 1581 (Dumeling) [Suolahti p.85]. Het benoemingsmotief is ongetwijfeld de kleinheid van de soort: iets wat slechts "een duim groot" is, is "heel klein" [vD 1970] en de bekende sprookjesfiguur Klein Duimpje heet zo vanwege zijn kleine gestalte. Boersma [ViF p.1095] geeft een ander motief: "Tommelid [letterlijk 'kleine duim'; (vgl. sub Lytse Bosksjonger)] halde forban mei it koarte oereinsteande sturtsje." (vgl. echter sub Tomke).
De naam of zijn varianten zijn enige tijd vrij onbekend geweest. Schlegel noemt hem nergens (alléén de volksnaam Klein Jan) en Albarda (een Fries!) noemt in 1897 zelfs geen friese naam met 'Duim'. Wél vermeldt deze auteur "in Cadzand [Zld]: Duimtje", maar dat staat onder de Boomkruiper. Of dit gegeven juist is geweest kan men betwijfelen: Rogiers 1988 noemt geen enkele volksnaam voor de Boomkruiper in Zeeuws Vlaanderen, maar geeft integendeel Deumke(n), Duumpje voor de Winterkoning. Ook het kaartje in WVD (p.45) wijst erop dat Duimpje of wellicht eerder het ongediftongeerde Duumpje langs de gehele vlaamse kust bij de Winterkoning hoorde [WVD 1996; Joos 1900; E C L Marteijn 1987 in Duumpje (een zeeuws vogeltijdschrift) 13(2): 1617; WBDp.76: Duimeke in Lillo (A)].
vD 1970 neemt het foute gegeven van hierboven over: "duimpje ... 6. volksbenaming voor de tjiftjaf en het boomkruipertje." Alléén in Schaesberg (L) is Duimke één keer opgegeven als volksnaam voor Fitis en/of Tjiftjaf [WLD p.54] en in Friesland werd de Tjiftjaf enige tijd Tomke ← (letterlijk'duimpje') genoemd.
ETYMOLOGIE N duim 'opponeerbare vinger': <N duym [VK] <mnl duym, duum, dume (c.1240 Bern. [VT]); drents doem [Smit 1996] Winterkoning <mnd dume <oudsaksisch thumo, D Daumen <mhd dume <ohd thumo-, E thumb <middelengels thoumbe, thoume <oudengels duma-, het fries en de scandinavische talen volgen hier Klankwet nr.8 niet helemaal, komen uit op ti.p.v. d-: fries tomme, tume <oudfries thuma, zweeds tumme, noors tomme, tommelfinger, deens tommelfinger <oudnoords pumalfingr (oudnoords Pumall is een persoonsnaam, ws. voor een korte en sterke persoon) [AEW]. Verwant is Lat tumor 'gezwel', de eerste betekenis was 'dikke vinger', later ook 'sterke vinger'.
