hongaarsch Nagyvarad, stad met municipium en hoofdstad van het komitaat Bihar in Hongarije, vroeger vesting, in een schilderachtige vlakte, aan de Snelle Körös, waarover hier twee ijzeren bruggen zijn gebouwd, en aan de spoorlijnen Budapest —Szolnok—G. (247 km.), G.—Kronstadt— Predeal (514 km.), G.—Er—Mihalyfalva (66 km.), G.—Felix—Fürdö (13 km.), G.—Gyoma (112 km.), G.—Belényes—Vaskoh (110 km.) en G.—Szegéd—Rókus (179 km.), bestaat uit een binnenstad en de vijf voorsteden VaradOlaszi, Varad-Velencze, Csillagvaros, Külvaros en Varalja, en is een der mooiste provinciesteden van Hongarije; zij is zetel van een r.-kath. en een grieksch-kath. bisschop, van een grieksch-oostersch consistorie, van allerlei rechtscolleges, van het provinciaal bestuur, en telde in 1900: 47.365 inw. (tegen 38.557 in 1890), w.o. ongeveer 12.000 Israëlieten. Groote r.-kath. kathedraal (1752—79 gebouwd), nieuwe, volgens het pennsylvanische stelsel ingerichte cellulaire gevangenis; rechts-academie, r.-kath. gymnasium, handelsschool; aardewerkfabrieken, spiritusbranderijen, landbouwnijverheid, wijnbouw, handel in wol, tabak, vee, paarden, graan.
In de nabijheid marmergroeven en 7 km. van G. bij het dorp Hajó de z.g. bisschoppelijke of feliciaansche baden (Püspök-Fürdö, d. i. Bisschopsbad), in wier afvoerkanalen de zeldzame thermenzeeroos groeit. De thermen, die in een enkele bedding geleid de door de stad loopende beek Pecze vormen, behooren tot de zwavelwaterstofhoudende, salinische gipsbronnen, worden zoowel voor drink- als voor badkuren gebruikt, en gelden als heilzaam tegen bloedarmoede en scrofulose. G. is een der oudste steden van Hongarije en zou gesticht zijn door koning Ladislaus den Heilige (overl. 1095), van wien een der kerken alhier reliquieën bevat. De stad werd in de 13de eeuw door de Tartaren verwoest; 24 Febr. 1538 sloten Ferdinand I en Johann Zapolya hier vrede; in 1557 kwam G. aan Zevenburgen; de Turken, die het in 1598 vruchteloos hadden belegerd, namen het in 1660 in en bij den vrede van Vasvar moest het hun worden afgestaan; 5 Juni 1692 werd het echter door de Hongaren heroverd.
