Langen tijd bij de Romeinen titel van den hoogsten staatsdienaar. Na de verdrijving der koningen en de afschaffing van het koningschap in 500 v. Chr., werden er als hoogste overheid twee consuls gekozen, welke in het eerst praetores genoemd werden en slechts één jaar regeerden, waardoor men de gelegenheid tot machtsmisbruik zocht te beperken.
Aanvankelijk waren alleen patriciërs voor dit ambt verkiesbaar Door de wet Licinia Sestia m o67 v Chr. werden ten slotte ook plebejers toegelaten Men moest 43 jaren oud zijn De keuze had plaats m de eonntia centuriata, verscheiden maanden voor de aanvaarding van het ambt, tot op welken tijd de benoemden consoles designati heetten De dag der aanvaarding was sedert 154 v C m den regel 1 Jan, dn n t<jd verschillend, Octoher, Augustus, Maart In de eerste dagen van hun ambt bezwoeren de consuls de wetten, evenzoo deden zij op het einde des jaars den eed van niets tegen de wetten verricht te hebben Kwam er een consul voor den afloop van zijn ambt te sterven, dan liet de ander in decomitiaeen nieuwen verkiezen, suffectus geheeten De onderseheidmgsteekenen van het ambt waren de toga praetexta (met een purperen rand), de sella curulis en DJ litors met de fasces Tot hunne bediening behoorde: 1) de oproeping en d leiding van den senaat en van de comitia, alsmede de uitvoering der genomen besluiten; 2) het opperbevel in den oorlog (imperium), en liet recht om een leger te werven, benevens het recht over leven en dood gedurende den oorlog Gelyk zij in den oorlog provinciën veroverden, zoo bestuurden z>j die ook in den vrede; toen Rome buiten Italië nog geene provinciën bezat, was de eene consul aan liet hoofd van liet leger, de andere bleef te Rome, wat door het lot of ook wel door het volk en den senaat beslist werd; o) liet ambt van den hoogsten rechter tot aan de instelling der praetuur, 4) het oppertoezicht over de financiën en het bewaren van den sleutel der schatkist Yoor dat er censors benoemd werden hielden de consuls den census enz; 5) vertegenwoordiging van den staat naar buiten, inleiding van vreemde gezanten, het sluiten van verdragen met vreemde vorsten en volken; 6) het recht om edicten uit te vaardigen over zaken die tot hunne ambtsbediening behoorden De beperking van de macht der consuls door hei reent van provocatie, door de intercessie der tribunen en door den senaat kon in geval van nood worden opgeheven en hun een onbeperkte macht worden opgedragen Overigens oefenden de heide consuls met gelijktijdig dezelfde macht uit, maar liet imperium en de fasces hadden zij maandelijks bij afwisseling Die de beurt had, major geheeten, zat voor in den senaat en de eomitia Onder Caesars dictatorschap werd aan het consulaat een groote knak tocgebracht. daar h:j zich voor 10 jaren tot consul liet benoemen Nog meer verviel bet onder Augustus, daar bij de consuls gewoonlijk na 2 maanden weer liet afdanken en daarvoor andere benoemde De heide eerste van liet jaar heeten ordinarii, de andere suffect.. Onder de latere keizers koos de senaat consuls titulair, consules honorani die de keizer bevestigde. Deze hadden slechts de onderseheidingsteekenen van het ambt, de werkelijke consuls hadden evenwel nog het voorzitterschap in den senaat, mits de keizer het goedvond, daarenboven eene soort van rechtspraak, de zorg voor de spelen in den circus en voor de feesten ter eerc van den keizer gevierd
