In de rats zitten

betekenis & definitie

in de verlegenheid, in de benauwdheid, in angst zitten. Onder rats verstaat de soldaat groente met aardappelen door elkaar gekookt (b.v. wortelenrats), ratjetoe (Fr. ratatouille), waarmee men in Noord-Holland bedoelt waterige soep, dunne spoeling. In deze uitdr. moet men het opvatten als brijachtige massa, nl. drek; de voorstelling is dat iemand het van angst in zijn broek heeft gedaan. Zo zegt of zeide men ook in de pekel, de piepzak (koffie met melk en suiker door elkaar gekookt1), de bonen, de pruimen, de draf, de dras, de soep, de broei (vleesnat), de bras, in de pluimen, in de puien (luiers; 17de eeuw in de luyeren) zitten. Verwant is misschien de nieuwere uitdrukking 'em knijpen (oorspr. soldatentaal), dat dan opgevat zou moeten worden als: de aars dichtknijpen; mogelijk is het beeld evenwel eer ontleend aan: in het nauw zitten. Met zinspeling op het angstzweet zegt men thans ook wel in dez. zin peentjes zweten, waarbij peentjes het beeld zijn van de grote zweetdruppels. Fr. être dans le pétrin, à la suée, dans de vilains draps, dans ses petits souliers, dans la pommade, dans les pommes (gewest. Zndl. in de patatten)', Hd. in die Tinte, in den Pfeffer geraten; in der Sauce, in der Brühe, im Wurstkessel, in der Schmiere sitzen, im Salz liegen, in der Patsche stecken; Manschetten haben; Eng. to be in hot water, in a stew, in a sad pickle, in a blue funk, in the soup (Amen). — Onder invloed van dit rats is stellig ontstaan de uitdr. naar de ratsmodé gaan, te gronde gaan, eig. naar Asmodee, d.i. de duivel.