Iemand die door de mand valt moet zijn loze beweringen herroepen of komt bedrogen uit. De verklaring van deze zegswijze is niet geheel en al duidelijk: volgens de een is het een verwijzing naar een straf uit vroeger tijden, die door Ter Gouw in zijn uitgebreide werk over De Volksvermaken aldus werd beschreven:
‘De veroordeelde werd in een mand boven ’t water gehangen, en kreeg eten, noch drinken maar alleen een mes bij zich. Pas hing hij er, of alle krengen en welriekende vuiligheden, die de jongens magtig konden worden, vlogen hem om de oren en vulden zijn mand. Als hij ’t niet langer uit kon houden, sneed hij met zijn mes het touw door, en plompte in de gracht, en spartelde naar den kant, maar werd eer ’t hem gelukte er uit te komen, vijfentwintigmaal teruggeworpen en weêr ondergeduwd.’ (Stoett, Spreekwoorden, Zutphen 1943, no. 1473)
Een andere verklaring voor het door de mand vallen vindt men in een middeleeuws gebruik, waarbij een meisje voor een onwelkome vrijer, die haar onder het venster het hof kwam maken, een mand liet zakken waarvan de bodem los zat; werd de vrijer daarin opgehesen, dan kon hij niet anders dan door de mand vallen! (Redensarten, Freiburg 1976, blz. 528, 529) Een beeldende weergave van deze zegswijze in de vorm van een benauwd kijkende magere vrijer, die met benen en hoofd boven een mand uitsteekt, waar hij met zijn achterlijf doorheen zakt is te zien op een groot schilderij, waarop 76 spreekwoorden en uitdrukkingen boertig zijn uitgebeeld, en dat lange tijd aan Pieter Breughel de Jongere werd toegeschreven. Dit schilderij behoort tot het bezit van het Frans Halsmuseum in Haarlem, waaraan het door de Erven van mr. Joh. Enschedé, die in 1867 overleed, ten geschenke is gegeven. Hoe instructief en vermakelijk het schilderstuk ook moge zijn, de toeschrijving is onjuist gebleken; het bleek te gaan om een latere pastiche (uit het eind van de zeventiende eeuw), waarvan de maker zich waarschijnlijk heeft laten inspireren door een prent van Pieter Breughel de Jongere. Bovendien verkeert het schilderij in slechte staat; redenen voor de staf van het Frans Halsmuseum het schilderij voorlopig in depot te houden.
