Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 17-04-2025

Het boze oog

betekenis & definitie

Bijna overal ter wereld zijn er mensen die in het bestaan van het boze oog geloven: zij menen dat sommige personen met hun blik een ramp teweeg kunnen brengen. Soms werden hele volken erop aangezien; bijvoorbeeld de Scythen, een volk dat in de Oudheid aan de Zwarte Zee woonde.

Volgens het bijgeloof zijn de dragers van het boze oog prima te herkennen: ze zijn scheel, hun ogen of oogleden zijn misvormd, of hun wenkbrauwen zijn vergroeid. De drager van het boze oog heeft een kwaadaardig soort bloed; met zijn ogen brengt hij de uitwaseming van zijn bloed over in het bloed van anderen en zo kan hij ziekte en dood veroorzaken. In Zuid-Italië en de Balkan, waar velen nog in het boze oog geloven, beschermt men zich ertegen met amuletten, of men wendt het onheil af door bepaalde gebaren te maken. Toch bleven er volgens Ed Schilders (Volkskrant 2-1-1993) vragen bestaan waarop ook boze-oogdeskundigen, zoals de achttiende-eeuwse Italiaanse professor Nicola Valletta, het antwoord schuldig moesten blijven. Op welke afstand werkt de blik nog? Hoe zit het met een boos oog dat door brillenglazen afgeschermd wordt?

In 1992 verscheen het stripalbum Bombasto met het Boze Oog van Piet Wijn en Thom Roep. De hoofdpersoon heeft een griezelige oogopslag, waarmee hij anderen betovert en zijn wil oplegt.

Hoe kómt iemand aan het boze oog! De drager is bezeten van jaloezie. Boos heeft in deze uitdrukking nog niet de moderne betekenis ‘woedend vanwege een belediging of een onaangename bejegening’, maar de oudere betekenis ‘jaloers’, die in de bijbel nog te vinden is. In Spreuken 24: 6 worden we gewaarschuwd voor ‘heersers’. Als we met een heerser aan het tafelen zijn, moeten we ons houden aan de volgende gedragsregel: ‘Eet het brood niet van degene die boos is van oog, en wees niet belust op zijne smakelijke spijzen.’

< >