Oostenrijk I - Het oude Keizerrijk O. is in het laatst van 1918 uit elkaar gespat. Het vormde met het Koninkrijk Hongarije de Oostenrijksch-Hongaarsche Monarchie, terwijl Bosnië en Herzegowina een door de Centrale regeering bestuurd Rijksland vormden. Het geheele Rijk was 676.615 K.M.² groot en had (volgens de telling van 1916) 51.390.000 inw. Hiervan had O. 300.004 K.M.², met 28.672.000 inw.
De twee rijkshelften vormden twee afzonderlijke staten, die alleen monarch, buitenlandsche zaken, leger en vloot gemeenschappelijk hadden. Naar het grensriviertje Leitha werden zij ook Cis- en Transleithanië genoemd. Over Transleithanië, zie HONGARIJE en KROATIËSLAVONIË. — Tusschen de beide rijkshelften bestond een sterk contrast. In Hongarije leidde de geographische gesteldheid veel meer tot centralisatie en het hoofdvolk, de Magyaren, had die op de spits gedreven. De oude historische indeeling had men afgeschaft en daardoor Zevenburgen en het Banaat van hun oud zelfbestuur beroofd. O. daarentegen had die indeeling behouden. Het had zelfs wettelijk geen naam, maar heette „Landen der Oostenrijksche kroon”. Ook kende de wet geen staatstaal; alleen uit gewoonte behield het Duitsch die plaats.
Geen natie had in O. de meerderheid. Het vroegere overwicht der Duitschers was te loor gegaan door de bijvoeging van Dalmatië, Galicië en Boekowina, onnatuurlijke aanhangsels. Voortdurende onrust maakte, bij het ontbreken van een krachtig centraal gezag, den binnenlandschen toestand onbevredigend; vooral in Bohemen, onder de Italianen van Zuid-Tirol en het Kustland, alsook in Galicië, waar de Roethenen onderdrukt werden door de Polen. De kroonlanden, die bij den vrede van St. Germain (10 December 1919) verloren gingen, zijn: Bohemen, Moravië, Silezië, Galicië, Boekowina (zie voor deze alle ook TSJECHO-SLOWAKIJE), Krain en Z. deel van Stiermarken (zie ook JOEGO-SLAVIË), ZuidTirol en het Kustland (Görz-Gradisca, Istrië en Triest). Beide laatste kwamen aan Italië, evenals de Westelijke strook van Krain, waarin Idria en Adelsberg. Voor de nog overige kroonlanden zie OOSTENRIJK II.
