Niezen is een plotselinge, krachtige uitademing, ingeleid door een schoksgewijze openen van de vooraf gesloten ruimte tusschen verhemelte en wand van de keelholte. Het n. is een reflex, die opgewekt wordt door een prikkel op de middelste van de drie neusschelpen (zie NEUS). Elke prikkel, die op dit gebied werkt, dus b.v. stof, ingedikt neusslijm, snuiftabak, enz. kan het niezen te voorschijn roepen. Ook enkele andere prikkels, b.v. kijken in scherp zonlicht, kan n. te voorschijn roepen.
Gelukt het niet bij de eerste maal de oorzaak van het n. te verwijderen, dan herhaalt zich het proces. Het n. wordt als huismiddel gebruikt; b.v. bij hoofdpijn, om eenige afleiding of verlichting te geven ; een aantal snuifmiddelen worden daarbij gebruikt. De goede wenschen voor de gezondheid, die bij het niezen vaak door omstanders worden geuit, komen reeds in den Griekschen tijd (Odyssee) voor; in allerlei vormen vindt men ze terug bij de meest verschillende volkeren en tijden. Het plotselinge van het verschijnsel van het n. is volgens velen wel de oorzaak, dat er een wensch aangekoppeld werd: uitdrukking als men er in zag van een gunstige gezindheid der geesten, als een voorteeken voor een onderneming, enz. Het aangename, min of meer weldadige gevoel, dat men na het n. heeft, wordt als een teeken van gezondheid beschouwd. Een andere verklaring voor de „gezondheids”wenschen bij het niezen is deze, dat zij zouden ontstaan zijn bij een pestepidemie, waarbij men het niezen als een teeken van beginnende verbetering van het lijden aanzag.
