Mazzini - (Guiseppe), Italiaansch agitator, geb. te Genua 1805, overl. te Pisa 1872, studeerde in de rechten, dreef slechts kort de rechtspractijk, om zich geheel aan de letteren en vooral aan journalistiek en politiek te kunnen geven. In 1830 sloot hij zich bij de Carbonari aan, werd al spoedig in hechtenis genomen en na 6 maanden gevangenis uit Italië verbannen. Van nu af was hij werkende als de profeet van de Italiaansche democratie. Te Marseille richtte hij de vereeniging „La Giovine Italia”, het Jonge Italië, op onder de leus „Dio e Popolo”, wier doel was alle Italiaansche staten tot een democratische republiek te vereenigen waartoe -’t gezag van Paus en Vorsten bestreden moest worden.
Als onruststoker uit Frankrijk verdreven, trok hij naar Zwitserland, het toevluchtsoord van uitgeweken opstandelingen dier dagen, stichtte in Bern een „Jong Europa” met vertakkingen van Jong Zwitserland, Jong Spanje, Jong Duitschland. Van hier uit waagde hij met vrijheidslegertjes invallen, o. a. in 1834 in Piemont, die weinig resultaat hadden. Evenmin als zijn verdere revolutionnaire pogingen. In 1836 uit Zwitserland verbannen, zocht hij herbergzaamheid in Londen, waar hij zich in verbinding stelde met revolutionnaire comités in Parijs. Toen in 1848 de revolutie in Milaan was begonnen en oversloeg naar andere steden, ging M. naar Italië, in de hoop de nationale zaak te winnen, en reeds begin 1849 was Toscane en daarna Rome, waar de Paus naar Gaéta was gevlucht, tot Romeinsche Republiek geproclameerd, onder een driemanschap, waarvan M. ’t hoofd was. Na eenige maanden echter bezette een Fransche expeditie Rome en vluchtte M. eerst naar Zwitserland, daarna naar Londen.
Van hieruit wist hij in 1852 te Mantua en (’63) te Milaan onlusten te bewerken en trok in 1860 naar Napels, om er Garibaldi’s intocht bij te wonen. Garibaldi werd in 1861 gevangen genomen; M.’s rol was uitgespeeld: het gelukte Cavour met hulp van Frankrijk binnen 2 jaar ’t Koninkrijk Italië (zonder Venetië en Rome) te stichten en de eenheid tot stand te brengen, die M. zich als een Romeinsche Republiek had gedroomd. In 1866 door Messina tot afgevaardigde verkozen, weigerde hij den eed van trouw aan de monarchale regeering en toen hem ’t volgend jaar amnestie werd verleend, weigerde hij deze te aanvaarden. In 1869 werd hij nogmaals Zwitserland uitgezet, ging weer zwerven, tot de dood hem in eigen vaderland overviel. Hij begon de uitgave van Scritti editie inediti di O. Mazzini (18 dln. 1861—91).
