Mandeville (bernard de) - Engelsch wijsgeer, 1670—1733, geboren te Dordrecht uit een Fransche familie, in Londen als arts levend, is beroemd en berucht door zijn geschrift „de Bijen-fabel”, The fable of the bees, or private vices made public benefits (1714, 6e dr. 1732), waarin hij aantoont, hoe een bijenstaat bloeide, zoolang daarin egoïsme (eerzucht, ijdelheid, bedrog, zwelgerij, enz.) heerschte, maar in verval geraakte, toen onbaatzuchtigheid en zuivere deugd tot principe verheven werden. Aan Shaftesbury verwijt M. dat diens beminnelijke schoonheidsfilosofie een geflatteerd beeld der wereld geeft en bovendien alleen voor de bevoorrechte klassen berekend is. In waarheid drijven egoïstische motieven de menschheid tot de kultuur. Dit bewijst echter niets tegen het Christendom, dat immers juist wil, dat men zijn vleesch zal kruisigen en dat men zich op aarde niet behaaglijk voelen zal.
M. werd vervolgd wegens de immoreele strekking van dit boek. Zijn latere werken A Search into the Nature of Society (1723), Free Thoughts on Religion gaven eveneens veel aanstoot. Vgl. Sakmann, B. de M. und die Bienenfabel-Kontroverse (1897).
