Granvelle - (Nicolas Perrenot de), staatsman, geb. 1468 te Ornans (bij Besançon), trad in dienst van Karel V, werd in 1528 secrétaire d’état en had van 1530 af de leiding van het bestuur in handen. Hij stierf in 1550. — Antoine Perrenot de G., zoon van den vorige, staatsman, geb. 1517 te Ornans, in 1538 bisschop van Arras, volgde in 1550 zijn vader op als secrétaire d’état. Na den afstand van Karel V (26 Oct. 1555) behoudt hij onder Philips II zijn ambt en wordt dan ook lid van den Conseil d’état. Hij staat voor de vestiging van de absolute macht van den vorst en ijvert dan ook voor beperking van den invloed van den hoogen adel; zoo wil hij de waardigheid van stadhouder afschaffen.
In 1557 ontraadt hij de bijeenroeping van de Staten-Generaal voor ’t bespreken van den fin. toestand, daar hij hierin een bron van moeilijkheden voor de regeering ziet. Na de instelling van de Consulta (1569) wordt hij de eigenlijke leider van de regeering en is hij feitelijk de vertegenwoordiger van den landsheer, met wien hij rechtstreeks correspondeert. In 1561 wordt hij kardinaal en aartsbisschop van Mechelen, waardoor hij de primaat is van de Ned. Kerk. Omstreeks dezen tijd wil hij zich mengen in de Fransche zaken, maar moet dit plan door den tegenstand van Willem van Oranje opgeven. De oppositie van den hoogen adel tegen hem wordt steeds sterker. In 1563 drijft de adel door de bijeenroeping van de Staten-Generaal en dringt zij aan op de terugroeping van G., daar zij dezen beschouwt als de hinderpaal voor ’t vestigen van haar macht. Nadat de koning eerst een ontwijkend antwoord had gegeven, gaf hij eindelijk toe, toen ook de landvoogdes aandrong op G.’s vertrek (Aug. 1563); 13 Maart 1564 verliet G. ’t land.
Hij behield echter zijn invloed op de regeering. In 1567 ontraadde hij de aanstelling van don Juan tot landvoogd, maar tevergeefs. Van 1579 af was G. de leidende minister van Philips II. Hij dreef door de verovering van Portugal, de interventie in Frankrijk en het in den ban doen van Willem van Oranje. Zijn aggressieve politiek was echter Philips II niet meer naar den zin. Langzamerhand ontstond er een verkoeling tusschen G. en den koning.
In 1583 werd hem de leiding van ’t bestuur ontnomen. Tot den koning werd hij niet meer toegelaten, terwijl ook geen vergunning werd gegeven Spanje te verlaten. Na een kortstondige ziekte stierf G. in 1586. Litt.: Weiss, Papiers d’état du Cardinal Granvelle (9 dl., Paris 1841—52); Poulet et Piot, Correspondance de G. (12 dl., Bruxelles-1892); M. Philippson, Kardinal Granvelle (Hist. Zeitschrift B. 71).
