Cyrenaika - De O. prov. van de Ital. kolonie Lybië (Libia italiana), N.-Afrika. Het N.-deel is het (tot 6000 M. hooge) plateau van Barka, dat behoort tot het Lyb. kustplateau, waarvan de bovenste lagen bestaan uit miocene kalk, die bedekt is met de vruchtbare terra rossa. Toch is dit zachtgolvende heuvelland dun bevolkt en achterlijk. Naar het Z. daalt de bodem geleidelijk en gaat over in de Sserir (= grindwoestijn) van de Sahara.
Het is in klimaat en plantengroei een mediterraan eiland tusschen woestijngebieden. Een gevolg van den eenvoudigen geol. bouw is de gesloten kust, die meestal steil en zonder goede havens is. — Het klimaat komt overeen met dat van Z.-Italië en Sicilië (gem. Jan. temp. 12°, Aug. 26°); het voorjaar is belangrijk koeler dan de herfst. De regenval bedraagt jaarl. 400 m.M.; het meest in de maanden Nov.-Febr.; Z.-winden komen er het minst voor; de Z.O.-wind (Gibli) is vaak hevig en voert veel stof mee. — De rivieren zijn òf woeste bergstroomen, die na een korten loop in de Middell. Zee uitmonden, òf wadi’s, die in het zand smoren. — C. is grootendeels een weideland (vooral voor schapen en geiten). In de toekomst kan C. misschien een belangrijk land worden voor olijven- en wijnbouw, alsmede voor den uitvoer van katoen en dadels. Thans is alleen graan een uitvoerartikel van eenige beteekenis (vnl. naar de Eng. bierbrouwerijen).
Uitgevoerd wordt vooral ook vee (naar Malta en Alexandrië) en struisveeren (naar Engeland ter waarde van £60.000). Ital. stoomvaartlijnen doen het aan sinds ze gesteund werden door de Ital. reg. (1900). Behalve op Europa drijven de bewoners van C. handel op Wadaï (Soedan). Vanuit Benghazi loopt thans een klein spoorlijntje van 13 K.M. naar het Z.; in aanleg nog 8 K.M. De kustbewoners hebben als hoofdmiddel van bestaan sponzenvisscherij. De bevolking, die ongev. 300.000 zielen zal bedragen, bestaat vnl. uit. half-nomadische Arabieren. De gezondheidstoestand is er vrij gunstig, alleen oogziekten zijn algemeen verbreid.
— Geschiedenis: C. was in de oudheid een klein, maar bloeiend en machtig rijk aan de N.-kust van Libye (Afrika) met de hoofdstad Cyrene. Het kwam 322 v. C. onder Egypte en 95 v. C. onder Rome. Het gebied van C. met de 5 Grieksche steden Cyrene, Barca (later Ptolemāis), Teuchira (later Arsinŏe), Hespĕris (later Berenice) en Apollonia; de haven van Cyrene heette sedert de Ptolemaeën Pentapŏlis Cyrenaïca. Daarna begon het langzamerhand te vervallen; onder het Turksche bestuur werd C. tot het minst bekende land van N.-Afrika. Eerst door den Ital.-Turkschen oorlog van 1911-’13 is de aandacht er weer op gevestigd.— Thans is C. een prov. van de Ital. kolonie Lybië, bestuurd door een gouv., die benoemd wordt door den koning. Hij heeft een belangr. milit. bezetting tot zijn beschikking, terwijl voor civiele en politieke aangelegenheden een secr.-generaal aanwezig is. In 1915 werden de Italianen door een opstand gedwongen zich op de kustplaatsen terug te trekken. — Litteratuur: Hildebrand, Cyrenaïka; Ricchieri, Libia interna; id., La Libia.
