v. (-gen), vlag die samen met het gemeentewapen behoort tot de insignia van een gemeente.
(e) Van de Ned. gemeenten voert ca. 70 procent een eigen gemeentevlag, ingesteld bij besluit van de gemeenteraad, die geheel autonoom is in het instellen van een eigen vlag (art. 167 Gemeentewet, dit in tegenstelling met het vaststellen van een ➝gemeentewapen). De Hoge Raad van Adel en de Stichting voor Banistiek en Heraldiek (die de meeste nieuwe vlaggen, in overleg met het gemeentebestuur, ontwierpen), houden een nationale, resp. internationale documentatie bij o.a. ter voorkoming van dubbele. Friesland was de eerste provincie waarvan alle gemeenten een eigen officiële vlag voerden; in de andere Ned. provincies is de gemeentelijke vlagvoering in ontwikkeling (sedert 1955).
Voorzover gemeentevlaggen zijn ingesteld volgens een nieuw ontwerp (vooral plattelandsgemeenten) zijn de kleuren ontleend aan het gemeentewapen. Vele vlaggen dragen een (heraldisch) ➝embleem of hebben een bepaalde vorm waarin b.v. iets tot uitdrukking wordt gebracht wat niet of onvoldoende uit het wapen spreekt (historie, geografische situatie, recreatieve betekenis, enz.), waarvoor zich inmiddels een aantal stereotypen hebben ontwikkeld (gemeenten met ‘berg’namen hebben een broekingdriehoek in de vlag; gegolfde ➝baan wijst veelal op belangrijke rivier of ander water; blauw is de kleur van lucht, groen van water, zwart van aarde of land; een of meer sterren duiden het aantal woonkernen aan enz.).
In België zijn slechts enkele gemeentevlaggen officieel bij raadsbesluit ingesteld (o.a. Sint-Niklaas en Temse) en hanteert men veelal vlaggen in twee (wapen)kleuren, volgens banen evenwijdig aan de broekzijde.
Men kan de ontwikkeling van het gebruik van gemeentevlaggen zien in het licht van een rijzende behoefte aan het uitdragen van de eigen identiteit. Karakteristiek is het dan ook dat bij gelegenheid van gemeentelijke herindelingen e.d. dikwijls een vlag wordt ingesteld die later moet dienen om dorpshuizen, hulpsecretarieën enz. te kenmerken. Dorpsen wijkvlaggen komen eveneens meer en meer in gebruik. . litt. K.Sierksma, Ned. gem.vlaggen (2e dr. 1963).
