[→Lat.],
I. bn., zijdelings; collaterale erfgenamen, erfgenamen in de zijlinie; collaterale successie, erfenis die op een zijtak overgaat; zelfst.: de collateralen, bloedverwanten in de zijlijn; (plantkunde) collaterale knoppen, bijknoppen die naast de gewone okselknop aan de hoofdas staan;
II. zn., v./m. (-ralen), (geneeskunde), reeds bestaande of nieuw uitgroeiende bloedvaten die de doorbloeding van een lichaamsdeel overnemen, wanneer een van de hoofdvaten is afgesloten. (e) Afhankelijk van de snelheid waarmee het hoofdvat wordt afgesloten en van het aantal reeds aanwezige vaten, kunnen de collateralen het afgesloten vat functioneel al dan niet geheel vervangen. Ontbreken collateralen geheel, dan spreekt men van eindarteriën; bij aders zijn er vrijwel altijd collateralen. Bij plotselinge afsluiting (b.v. →embolie) van een eindarterie zal het te verzorgen gebied geen bloed meer krijgen en voordat nieuwe collateralen zich kunnen ontwikkelen, zal het betrokken gebied door gebrek aan voeding en zuurstof afsterven (→infarct).
Ook dunne zenuwtakjes die nog binnen het centraal zenuwstelsel van de ascilinder (neuriet) van een multipolaire gangliëncel aftakken, heten collateralen (→zenuwvezel).
