v., de wetenschap die het gedrag van leerlingen in onderwijssituaties bestudeert.
© De in de onderwijspsychologie ontwikkelde leertheorieën specificeren wat er gedaan moet worden om gewenste gedragsververanderingen bij leerlingen tot stand te brengen (implementatie) of beter en sneller te laten verlopen (optimalisatie). Nauwkeurig aangeven wat aan het eind van het onderwijs door de deelnemers gekend en gekund moet worden, is dan ook een belangrijk onderzoeksterrein binnen de onderwijspsychologie. Als uit de onderwijsdoelstellingen duidelijk blijkt wat voor soort gedrag het onderwijs bij de leerlingen wenst te bevorderen, beschikt de onderwijspsychologie over een kader waarbinnen naar werkzame principes gezocht kan worden. De kans op het ontwikkelen van technieken die de leerlingen kunnen helpen zich de benodigde kennis en vaardigheden eigen te maken, neemt daarmee toe. Onderwijspsychologie mikt op het ontwikkelen van theorieën in de vorm van voorschriften of vuistregels. Ontwerpen en construeren van onderwijs moet aan de hand van dergelijke voorschriften plaatsvinden.
Het geheel van voorschriften vormt een stukje ‘onderwijstechnologie’ en wordt vaak in de vorm van een model aangeboden. Robert Glaser heeft een eenvoudig prescriptief model voor het ontwerpen van onderwijs ontwikkeld. Dit model verdeelt het onderwijsproces in vier componenten:
1. het helder omschrijven van de doelstellingen;
2. het analyseren van de kennis en vaardigheden die de leerling nodig heeft om de cursusdoelen te bereiken;
3. het vaststellen van de kennis en vaardigheden waar de leerling aan het begin van de cursus al over beschikt (begingedrag);
4. het zodanig opzetten van het onderwijs, dat de leerling de nog ontbrekende kennis en vaardigheid worden bijgebracht.
Typerend voor een dergelijke aanpak is dat wordt nagegaan of de cursusdoelen inderdaad bereikt zijn. Op grond van de vorderingen die de leerlingen maken, kan besloten worden de cursus te beëindigen of componenten te veranderen, b.v. door doelstellingen te wijzigen of andere onderwijsprocedures te kiezen. Binnen dergelijke systematisch opgezette cursussen vindt onderwijspsychologisch onderzoek plaats naar de werking van maatregelen die bedoeld zijn om het onderwijs te optimaliseren. Daartoe behoort o.a. onderzoek naar: de manier waarop leerlingen het best geïnformeerd kunnen worden over hun studieresultaten (feedback), de ontwikkeling van verschillende toetsvormen, het effect van tussentijdse toetsen ter afsluiting van een cursusonderdeel. Het via systematisch ontworpen cursussen aanleren van gewenst handelingsverloop bij het oplossen van problemen is een onderwerp dat binnen de onderwijspsychologie in toenemende mate aandacht krijgt.
[drs.J.K. Oosthoek].
LiTT. L.F.W.de Klerk, Van leerpsychologie naar onderwijspsychologie (1974); C.T.C.W.Mettes en A.Pilot, Over het leren oplossen van natuurwetenschappelijke problemen (1980).
