Relatieve groeisnelheid (toename per aantal aanwezig per tijdseenheid) van een populatie die niet geremd wordt door voedseltekort of concurrentie
De parameter is genoemd naar Thomas Robert Malthus (1766-1834) die in 1798 in zijn boek getiteld “An essay on the principle of population” betoogde dat elke bevolking de neiging heeft geometrisch (exponentieel, steeds harder) te groeien. Omdat volgens Malthus de bestaansmiddelen niet harder dan lineair kunnen groeien zal dit vroeg of laat leiden tot voedseltekort, uitputting van grondstoffen en ineenstorting van de bevolking; dit scenario wordt ook wel de Malthusiaanse val genoemd.
Malthus knoopte allerlei bedenkelijke maatschappelijke consequenties aan zijn standpunt vast. Zo keerde hij zich tegen de armenwetten die destijds in Engeland golden omdat die zouden leiden tot hogere bevolkingsgroei. Malthus had ook grote invloed op Charles Darwin. Diens principe van de “strijd om het bestaan” is geïnspireerd op de stelling van Malthus.
Het idee van Malthus is conform een basale stelling van de demografie die stelt dat elke populatie met tijdsinvariante sterfte- en vruchtbaarheidscijfers exponentieel gaat groeien met snelheid r (toename per hoofd per tijd). De waarde van r kan op voorhand uitgerekend worden uit de vruchtbaarheids- en sterftecijfers met behulp van de vergelijking van Euler.
Voor de evolutiebiologie is van belang dat de malthusiaanse parameter r (ook genoemd intrinsieke populatiegroeisnelheid) opgevat wordt als een maat voor de fitness van de levenscyclus. Door vruchtbaarheids- en sterftecijfers te variëren vind je de optimale levenscyclus met de hoogste waarde voor r.
In de natuur groeit geen enkele populatie lange tijd exponentieel. Ook de menselijke bevolking vertoont afvlakking, al ligt het waarschijnlijke eindniveau (12 miljard) veel hoger dan vroeger gedacht werd.