Dopaminereceptor D$$$_4$$$; membraaneiwit dat bij binding van extracellulair dopamine in de cel een G-proteïne activeert dat een cascade aan cellulaire reacties in gang zet; een van de allelische varianten is geassocieerd met persoonlijkheidskenmerken
Dopaminereceptoren zijn G-proteïne-gekoppelde receptoren, een zeer diverse klasse van eiwitten betrokken bij signaaltransductie. De receptor omvat zeven membraan-omspannende domeinen en een bindingsplaats voor dopamine aan de buitenkant. Dopamine is een belangrijke neurotransmitter in de hersenen betrokken bij functies zoals motivatie, cognitie, plezier, seksualiteit, enz. De cellen of synapsen die op dopamine reageren noemt men dopaminerg; ze zijn dat vanwege de expressie van dopaminereceptoren.
Het humane genoom kent vijf families van dopaminereceptoren, genummerd D$$$_1$$$ t.m. D$$$_5$$$. De genen die voor deze eiwitten coderen zijn zeer polymorf, met name DRD4. In het DRD4-gen zit een cassette van 48 basen die een variabel aantal malen herhaald is (het is een VNTR). De meest voorkomende variant heeft vier herhalingen, maar het kunnen er twee tot elf zijn. Deze variatie wordt geassocieerd met persoonlijkheidsverschillen tussen mensen.
Opvallend is dat het 7R-allel (zeven herhalingen) relatief vaak voorkomt, hoewel uit een SNP-analyse blijkt dat het een afgeleide variant is. Een fylogenetische reconstructie van de diverse allelen laat zien dat het 7R-allel 30.000 tot 50.000 jaar geleden is ontstaan en dat er sterk op geselecteerd is. Omdat dit samenvalt met de “culturele explosie” van Homo sapiens (zie het lemma symbolisch gedrag) is een verband gelegd tussen de evolutie van symbolisch gedrag en het 7R-allel van DRD4.
In overeenstemming daarmee blijkt uit genetisch-psychologisch onderzoek dat het 7R-allel is geassocieerd met persoonlijkheidskenmerken zoals risicogedrag, hang naar nieuwigheden en neiging tot spiritualiteit. Deze verbanden zijn overigens in vervolgonderzoek niet altijd herhaalbaar gebleken. De sterkste associatie is met het hyperactiviteitsyndroom bij kinderen (ADHD).
