Cytoplasmatisch eiwit dat na binding van testosteron specifieke genexpressies induceert en een cascade aan cellulaire reacties in werking zet ten behoeve van mannelijke functies
Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon, geproduceerd door de testis en een beetje door de bijnierschors. Ook vrouwen produceren testosteron in geringe mate. Testosteron en soortgelijke androgenen, bijvoorbeeld dihydrotestosteron, oefenen hun werking in het lichaam uit door te binden aan een receptoreiwit in het cytoplasma van de cel. Na dimerisatie (twee receptormoleculen binden aan elkaar) kan het complex de kernmembraan passeren en vervolgens aan DNA binden op specifieke bindingsplaatsen genaamd androgeen-responsieve elementen (ARE’s). Deze elementen zijn aanwezig in de promoter van genen waarvan de transcriptie geactiveerd moet worden.
Veel organen van het lichaam brengen een androgeenreceptor tot expressie. Reacties treden met name op in de geslachtsorganen zoals het klierweefsel van de prostaat en de zwellichamen van de penis, maar ook de hersenen, de spieren en haarfollikels zijn gevoelig voor testosteron. Het effect op de stofwisseling wordt beschreven als “anabool”, d.w.z. opbouwend en versterkend.
Homologen van de humane androgeenreceptor komen voor bij alle gewervelde dieren, behalve bij kaakloze vissen. Bij vogels wordt variatie in de androgeenreceptor in verband gebracht met mannelijke gedragsfenotypes, o.a. de acrobatische paardans van de Midden-Amerikaanse goudkraagmanakin.
De androgeenreceptor is afgeleid van de (evolutionair oudere) oestrogeenreceptor en de afsplitsing lijkt te beginnen bij de kraakbeenvissen. Toen door mutaties de androgeenreceptor ontstaan was, kon testosteron, tot dan toe een intermediaire metaboliet van de oestrogeen-biosynthese, gaan werken als mannelijk hormoon.
Ook weekdieren en kreeftachtigen beschikken over receptoren voor steroïde geslachtshormonen. Mogelijk gaat het systeem terug op de oorsprong van de Metazoa, maar is het bij diverse groepen (o.a. insecten) verloren gegaan.
