problematiek van de acute milieubelastingen. Diverse soorten ongewenste gebeurtenissen bedreigen mens, dier en plant in hun optimale functioneren.
Deze bedreigingen worden tastbaar in diverse milieubelastingen. Men onderscheidt hierbij: zelden voorkomende, kortstondige belastingen met hoge intensiteit (acute belastingen) en frequent en/of langdurig voorkomende belastingen met lage intensiteit (sluipende belastingen). De sluipende belastingen vormen de problemen inzake de (milieu)hygiëne, de acute belastingen die inzake de (milieu)veiligheid. De gevolgen van beide zijn afhankelijk van duur en intensiteit en kunnen variëren van lichte hinder voor enkelen tot fatale afloop voor velen. De bedreigingen kunnen van natuurlijke oorsprong zijn of uit het menselijk handelen voortkomen. Voorbeelden van acute natuurlijke bedreigingen zijn: blikseminslag, stormvloeden, vulkanische uitbarstingen.De bedreigingen die uit menselijk handelen voortkomen, kunnen van velerlei aard zijn: opzettelijk of onopzettelijk veroorzaakt, tegen de eigen persoon gericht, invloed hebbend op derden of op het gehele milieu. Voorbeelden van acute bedreiging van de eigen persoon zijn: opzettelijk: zelfmoordpoging; onopzettelijk: onoordeelkundig gebruik van overigens veilig gereedschap.
Extreme voorbeelden van opzettelijke acute bedreigingen van derden (of het milieu) zijn oorlogshandelingen en sabotagedaden. Voorbeelden van onopzettelijke acute bedreigingen worden gevormd door verkeersonveiligheid, door gevaarlijke produkten (produktonveiligheid, b.v. onvoldoend geïsoleerde elektrische apparaten, giftige voedingsmiddelen) en door accidentele emissies van gevaarlijke stoffen door installaties waarin produktie, opslag, transport of gebruik van milieuvreemde stoffen plaatsvindt. Deze milieuvreemde stoffen kunnen zijn: chemicaliën, radioactieve materialen, brandstoffen enz. Zij komen voor in (kern)centrales, in de procesindustrie, in het vervoerswezen (tankauto’s, spoorwagons, pijpleidingen, gastankers enz.), in de land- en tuinbouw (bespuitingen), in laboratoria (genetische manipulatie) en zelfs bij de recreatie (chlorering van zwemwater); ook huisbrandinstallaties dienen hiertoe te worden gerekend.
Onder accidentele emissies verstaat men: het vrijkomen van gevaarlijke stoffen ten gevolge van een onverwachte gebeurtenis (ongeval) in de desbetreffende installatie; voorbeelden daarvan zijn: Seveso (Italië), Potchefstroom (Zuid-Afrika), Beek (DSMNederland), Flixborough (Groot-Brittannië) en Harrisburg (vs).
Voor zover de emissies alleen de werkers bij de desbetreffende installatie (bedieningslieden, onderhoudsmonteurs) bedreigen, behoren zij tot het gebied van de (interne) bedrijfsveiligheid. De emissies uit deze installaties die mens, dier en plant in de (wijde) omgeving bedreigen, behoren tot het gebied van de (externe) milieuveiligheid. Interne en externe veiligheid zijn moeilijk of niet te scheiden. Zij overlappen elkaar. Terwijl het werkgebied van de milieuhygiëne zich uitstrekt over emissies in water, bodem en lucht, is het werkgebied van de milieuveiligheid in hoofdzaak beperkt tot de emissies in lucht. De milieuveiligheid is erop gericht de gevolgen van onvermijdelijke emissies tot een redelijk minimum te beperken.
Hier wordt de term ‘redelijk minimum’ gebruikt om aan te geven, dat het streven naar een nulniveau soms overmatige ondoelmatige inspanningen vergt (vergelijk: best practicable means en best technical means). Het hoofdterrein omvat twee hoofdelementen:
1. studie vooraf, d.w.z. bestudering van de mogelijke gevolgen, als de te verwachten emissies zullen plaatsvinden, en het opstellen van modellen;
2. controle achteraf: vergelijking van model, werkelijkheid en onderzoek naar de werkelijke gevolgen van de emissies.
De studie vooraf omvat emissie-, belasting- en schade-analyse. Op grond van de zo verkregen resultaten worden dan de voorwaarden opgesteld, waaraan de onderzochte installatie moet voldoen.
In de controle achteraf lopen de werkwijzen van de hygiëne- en veiligheidsgebieden sterk uiteen. Bij milieu- en bedrijfshygiëne worden veelvuldig metingen uitgevoerd, waarmee de grootte van de belastingen wordt vastgesteld. Voorbeelden daarvan zijn o.m. metingen van immissieconcentraties in de buitenlucht, metingen van zoutconcentraties in openbare wateren, meting van concentraties van ingeademde gassen (personal monitoring). In de milieu- en bedrijfsveiligheid is deze methode niet mogelijk. De emissies treden alleen op na ongevallen. Hoogstens kan de aangerichte schade worden opgenomen en geëvalueerd, met het doel emissies bij ongevallen te voorkomen en de kans op een ongeval te verminderen.
