Onderscheiding, ingesteld bij Koninklijk Besluit van 29 december 1980 ter gelegenheid van de 35-jarige herdenking van de bevrijding. Het ereteken is bestemd voor deelnemers aan het verzet in de Tweede Wereldoorlog tegen de bezetters van het grondgebied van het Koninkrijk.
Al in 1946 was een Verzetskruis ingesteld dat slechts postuum of in geval van blijvende invaliditeit werd toegekend. Dit gebeurde op zeer beperkte schaal. In de jaren ’70 kregen de deelnemers aan het verzet het gevoel te kort gedaan te zijn, te meer daar in het buitenland wel speciale verzetsonderscheidingen toegekend werden.
Het ontwerp is van de hand van F. Smits, voormalig ambtenaar van het ministerie van Defensie. Op de vier armen van het zilveren kruis is op de voorzijde een geheven zwaard aangebracht met de jaartallen 1940 en 1945 en de tekst ‘De Tyranny Verdrijven’; op de keerzijde bevindt zich de klimmende leeuw uit het rijkswapen met het jaartal 1980. Het lint heeft de kleuren rood, wit en blauw, geflankeerd door zwarte banen.
De toekenning van het Verzetsherdenkingskruis . geschiedde door het Comité Verzetsherdenkingskruis, bestaande uit de (particuliere) initiatiefnemers en afgevaardigden uit verzetsorganisaties, en zes personen die op grond van eigen ervaringen of in verband met hun kennis van verzetsgebeurtenissen in Europa of Oost-Azië een bijdrage konden leveren.
Voor toekenning van het kruis kon men zich aanmelden. Er zijn meer dan 15.000 kruisen uitgereikt, het eerste op 5 mei 1981 door koningin Beatrix. Prins Bernhard ontving het op 20 maart 1984. Prinses Juliana nam het kruis op 30 april 1984 op Huis ten Bosch in ontvangst voor haar moeder koningin Wilhelmina, aan wie het postuum was toegekend. Alle namen van de dragers staan in een register, dat is opgenomen in het Gedenkboek Verzetsherdenkingskruis.
