Gebied waarover de Koning speciale rechten kan uitoefenen, zoals jacht- en exploitatierechten. Momenteel heeft de koninklijke familie nog maar één kroondomein, een gebied in de omgeving van paleis Het Loo.
Veel van de (voormalige) kroondomeinen komen voort uit zogenaamde heerlijkheden. Een heerlijkheid is een gebied waarover een heer bepaalde overheidsbevoegdheden kon uitoefenen die hem door een hogere overheid gegund waren (onder andere jachtrechten). Met het streven naar meer centralisatie van overheidstaken werden de heerlijkheden ten tijde van de Bataafse Republiek afgeschaft.Aan het begin van het Koninkrijk der Nederlanden kregen diverse voormalige Oranje-heerlijkheden de status van kroondomein.
Het enige kroondomein in de 21e eeuw, Kroondomein Het Loo, bestaat uit de volgende onderdelen: het Paleispark (680 ha) en de Koninklijke Houtvesterij (bijna 10.000 ha). Het grootste gedeelte van de Koninklijke Houtvesterij (ca. 6700 ha), het feitelijke kroondomein dat ook wel ‘het kroondomein 1959’ wordt genoemd, is aan het begin van de 20e eeuw aangekocht door koningin Wilhelmina en in 1959 aan de Staat overgedragen. Bepaald is dat zodra Nederland geen monarchie meer is onder de Oranjes, het gebied weer aan de familie toekomt. De koningin bezit de exploitatierechten over dit gedeelte van het kroondomein. Aangrenzend ligt het andere deel van de Koninklijke Houtvesterij: het ‘staatsdomein bij Het Loo’ (circa 3000 hectare, boswachterij Hoog Soeren). Dit deel werd in de tweede helft van de 17e eeuw aangekocht door koning-stadhouder Willem III met het oog op de jacht.
Het ging in de 19e eeuw over in staatsbezit. Het vruchtgebruik lag tot de invoering van de Wet financieel statuut in 1972 bij de koningin. Sindsdien liggen de exploitatierechten van het staatsdomein bij de Dienst der Domeinen, vallend onder het ministerie van Financiën. Paleis Het Loo, Het Oude Loo en het Paleispark werden ten tijde van de Bataafse Republiek door de Staat overgenomen en zijn staatsbezit gebleven.
Kroondomein Het Loo is het grootste landgoed van Nederland. Het telt 8400 hectare bos, 1700 hectare heide en 250 hectare landbouwgrond. Het is het eerste grote Nederlandse bosgebied dat werd gecertificeerd door het Forest Stewardship Council (FSC), een internationale organisatie ter bevordering van duurzaam bosgebruik in in maart 2002 deel aan een Belgischzowel ecologisch als sociaal-economisch opzicht.
Het domein wordt integraal beheerd door de koninklijke houtvesterij Het Loo, een onderdeel van de hofhouding. Regelgeving omtrent het kroondomein is vastgelegd in de Wet op het Kroondomein. Hierin is onder meer bepaald dat een door de kroondrager aangestelde rentmeester ‘als een goede huisvader’ zorg draagt voor het beheer. De wet zegt verder dat het feitelijke kroondomein onder toezicht staat van een raad van beheer. In deze raad hebben vier personen zitting die door de kroondrager worden aangesteld: drie deskundigen op het gebied van bosbouw en de Prins van Oranje namens de koninklijke familie. Een commissie van advies waarin dezelfde deskundigen zitting hebben (maar geen vertegenwoordiger van de koninklijke familie), houdt toezicht op het staatsdomein. De koningin heeft voor zowel het kroondomein als het staatsdomein het jachtrecht.
Zie ook Houtvesterij, Koninklijke.
