(vigiliae), een aan het Romeinsche leger ontleend woord, dat „nachtwake” beteekent en in de liturgie is overgenomen. Zie ➝ Nachtwake. Hooge feesten werden oudtijds door een nachtelijken dienst ingeleid. Wegens overmatige krachtsinspanning en misbruiken werd rond den tijd van Karel den Grooten († 814) de nachtelijke plechtigheid verlegd naar den vooravond, omtrent de 12e eeuw naar den achtermiddag en in de 14e eeuw naar den morgen van den voorafgaanden dag.
Ofschoon het woord oorspr. dus slechts de nachtwake vóór een kerkelijk feest aanduidt, is het zoowel in de liturgie als in de chronologie den geheelen, aan een feest voorafgaanden dag gaan beteekenen. Op dezelfde wijze werd met „avond” de geheele voorafgaande dag aangegeven, zooals blijkt uit het middeleeuwsche Kerstavond = 24 December (D. Christabend); Jaarsavond = de dag vóór Jaarsdag of Nieuwjaarsdag = Oudjaar; Vastenavond = Dinsdag vóór de Vasten; Duitsch Sonnabend = de dag vóór Zondag = Zaterdag. Ook andere benamingen van de vigilie (Latijn nox, D. Vorabend, Eng. eve, Fr. nuit) hebben hun oorspr. beteekenis uitgebreid tot: dag vóór het feest. Het doel der v. werd: door gebed en versterving de geloovigen te zuiveren om de groote genade van het volgende feest beter deelachtig te worden. Deze boetpleging, het houden van een vastendag, eertijds aan alle vigilies verbonden, is thans slechts voor de vigilies van Kerstmis, Pinksteren, Maria-ten-Hemelopneming (15 Aug.) en Allerheiligen (1 Nov.) voorgeschreven.
Het chronologische begrip v., wanneer nl. dit woord wordt gebruikt om een bep. datum aan te geven, is onafhankelijk van de kerkelijke vigilieviering. Zoo vindt men de dateering: „op de vigilie van dit of dat feest”, ook bij feesten, waarvan de Kerk geen v. viert, en altijd beteekent het den onmiddellijk aan een feest voorafgaanden dag, ook als de kerkelijke vigilieviering vervroegd was, wat bij feesten, die op een Maandag vallen, voor den tusschenliggenden Zondag regel is.
Lit.: zie ➝ Nachtwake.
v. Campen/Verwilst.