[Lat. separare = (afscheiden], beweging om zich op politiek, staatkundig of godsdienstig gebied van de hoofdgroep af te scheiden.
a) Staatkundig s.
1° Voor Catalaansch s. zie ➝ Spanje (sub Gesch.).
2° Duitsch s. is een politieke beweging in Rijnland en in den Pfalz, Dec. 1918-einde 1924, onder leiding van Dorten, Matthes, Smeets, Limbourg e.a., en met den steun van Frankrijk. Het had tot doel aan de Rijnprovinciën een onafhankelijk bestaan te verschaffen, in Duitsch staatsverband. De republiek werd geproclameerd te Aken op 21 Oct. 1923; de Voorloopige Regeering, in dezelfde maand tot stand gekomen, verdween in Nov. daarna door de hevige oppositie van de bevolking.
Lit.: Dokumentensammlung zur Gesch. des Pfälzischen Separatismus (1924); Urkunden zum Separatistenputsch in Rheinland im Herbst 1923 (1925); G. Blondel, La question rhénane (1924, in: La lecture du Foyer); G. Vial-Mazel, Erreurs et oublis de G. Clemenceau. L'affaire du Rhin (1931); F. Grimm, Frankreich am Rhein (1931); F.
Rodens, Der Sieg am Rhein! Frankreich und der Separatismus (1933); F. Beyer, Der Separatistenputsch in Düsseldorf 30 Sept. 1923 (1933). Cosemans.
b) In godsdienstig opzicht zijn separatisten degenen, die zich afzonderlijk in gebed vereenigen zonder het plan te hebben uit de kerkelijke gemeenschap te treden. Zij vormen dus geen sekte.